|
| Çeyiz |
Çeyiz, evlenmeye hazırlanan gelin için ailesi tarafından özenle hazırlanan her türlü eşya ve malzemeyi ifade eder. Genellikle yatak örtüleri, havlular, mutfak gereçleri, el işleri, giysiler ve ev tekstili gibi ürünleri kapsar. Hem gelinin yeni kuracağı evinde ihtiyaç duyacağı eşyaları karşılamayı hem de ailenin sevgi ve emeğini simgelemeyi amaçlar. Çeyiz geleneği, kültürel bir miras olmasının yanı sıra evliliğe dair maddi ve manevi hazırlığın da bir parçası sayılır. Türkiye’nin farklı yörelerinde içeriği ve hazırlanış şekli değişiklik gösterir.
Çeyiz ile ilgili birleşik kelimeler
- Çeyiz alayı: Gelin çeyizini güvey evine getiren alay.
- Çeyiz halayığı: Eskiden geline özel hizmetlerini görmesi için ailesince çeyiz olarak verilen yardımcı cariye.
- Çeyiz sandığı: Çeyizin bir kısmının konulduğu süslü, işlemeli sandık.
Çeyiz ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "çeyiz" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Çeyiz çemen: Eksiksiz, kusursuz çeyiz, bol çeyiz: Çeyiz çemenle donatmıştı beybaban evini (M. A. Ersoy). Paşa izin vermiş. Çeyiz çemen düzülmüş. (M. H. Egeli)
- Çeyiz düzmek: Çeyiz hazırlamak: Eli bollandıkça, Emine'ye güzel bir çeyiz düzdü Rabia Hanım (E. Atasü). Herhalde evlenecek, babası kızına çeyiz düzüyor... (B. Günel)
- Çeyiz katırı: Kendisine yakışmayacak biçimde aşırı süslü kimse: Nefise her sabah böyle çeyiz katırı gibi donanır, her koltuğunda birer hizmetçi, çardağa kemali edâ ile öyle inerdi. (H. R. Gürpınar)
- Çeyiz sermek: Gelinin çeyiz olarak götüreceği eşyayı, kendi anne ve babasının evinde, düğünden önce törelerle saptanmış bir günden başlayarak belirli bir süreyle, tanıdık ve akrabalara göstermek için sergilemek: Bu sırada kız tarafı çeyiz sermeyle meşguldür.. Sergilenen çeyizi gezerken yakınlık derecesine göre hediye götürülür...
- Deli kızın çeyizi gibi: Bir arada sergilenen ve birbirine yakışmayan (eşya ya da giysi): Kadın gibi değil de erkeksi tarzda giyinmişti âsi gençliğin isyankâr haspası: deli kızın çeyizi gibi, başında gece mavisi bere vardı, sırtına kehribar sarısı deri mont atmıştı, boynuna gömgök atkı dolamıştı, altındaki pantolon oldukça yıpraktı... (M. Savaş)
Çeyiz ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "çeyiz" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- Ana gezer, kız gezer; bu çeyizi kim düzer?: Yapılacak işlere boş verildiğinde o işlerin kendiliğinden gerçekleşmeyeceğini anlatan bir atasözü.
- Ananın bahtı kızına çeyiz olurmuş: Annenin kaderinin, yaşam tarzının veya talihinin kızının geleceğini doğrudan etkileyebileceğini anlatır (?).
- Kız beşikte (kundakta) çeyiz sandıkta (Kız kucakta çeyiz bucakta)*: Kızların çabuk büyüdüğüne inanılır, o yüzden zaman yitirmeden, daha doğar doğmaz çeyiz hazırlığına başlamak gerekir.
- Oğlan babadan görür sofra açar, kız anadan görür çeyiz serer: Erkek çocuk babasından para kazanmayı, ev geçindirmeyi öğrenir. Kız çocuğu ise anasından yemek pişirmek, dikiş dikmek gibi ev işlerini öğrenir.
Soru/Yorum Gönder