Rant, (iktisat) Toprağın ya da bir işe yatırılmış sermayenin düzenli geliri. Gayrimenkul kirası. Getirim: İddiası üzerinden siyasi rant elde etmeye çalışmaktalar. (mecazi) Tek seferlik yüksek kazanç: Duruma bakılırsa kısa süred…

Rantabl, gelirli, kazanç getiren, kazançlı: Hazineler kıymetinde bir sermaye vermiş, bu sermayeyi rantabl kullanabilmenin yolunu da gösterdikten sonra onu dünyasıyla baş başa bırakmıştır. Gelir getiren, kar sağlayan, verimli, geti…

Parlamenter sistem ya da parlamentarizm yasamanın parlamentoya ait olduğu, yürütmenin de parlamentonun denetiminde olduğu sistemdir: Türkiye parlamenter bir ülkedir. Hükümet üyelerinin seçim sonucu kurulmuş yasama meclisine karşı …

Parlamento üyesi, milletvekili: Eski bir parlamenter. Parlamentoya dayanan, parlamentoyla ilgili: Parlamenter monarşilerde ve parlamenter cumhuriyetlerde devlet başkanlarının görev ve yetkileri birbirine büyük ölçüde benzemektedir…

Parlamento - TBMM Parlamento, isim kökeni İtalyanca olup yasama gücüne ve yetkisine sahip meclis veya meclislerdir. Başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma, hükümeti denetleme olan ve üyeleri halkoyuyla belirli bir s…

Paraboloit (matematik) bir parabolün kendi ekseni çevresinde döndürülmesiyle ortaya çıkan yüzey ya da cisim. İki koordinat düzlemine paralel bölümleri parabolik olan ve üçüncü düzleme paralel bölümleri eliptik veya hiperbolik ola…

Kimi şeylerden, bir kente girerken alınan vergi; kapı parası, ayakbastı parası, toprak bastı parası. Oktrua vergisi, ticaret amacıyla şehirlere dışarıdan getirilen mallardan alınan giriş vergisidir. Fransızca kökenli bir kelimedir…

Oksalik asit Oksalik (kimya) veya oksalik asit, ekşi yonca, kuzukulağı, domates, ıspanakta da ve daha başka bitkilerde bulunan, yapay olarak da elde edilebilen, boyamada, mürekkep ve metal parlatıcıları yapımında, mürekkep le…

İsa aleyhisselam'ın doğduğu Nasıra köyünden olan demektir. Hristiyan, İsevi: İsa aleyhisselam'ın bildirdiği Nasranilik ile göğe yükseltilmesinden sonra uydurulan ve Hristiyanlık adı verilen Nasranilik birbirinden çok farkl…

Gemi kirası, taşıyıcı tarafından gemiye yüklenecek mal için istenen ücret. Yolcuların verdiği vapur parası. Dış ticarette bir yerden başka bir yere ulaştırmak için gemiye alınan eşyanın bütünü ve taşıyıcı tarafından, gemisinde ta…

Arkadaş, yakın dost. Eskiden büyük kişileri veya yüksek mevkideki kişileri fıkra ve öykülerle eğlendiren kimse. Osmanlı padişahlarının özel yardımcı ve sırdaşlarına verilen ad: Nedim, küstah olmazsa, padişah ondan hiç zevk almaz,…

Küsküt otu Küsküt (botanik) kahkaha çiçeğigillerden, saçı andıran uzun saplarıyla bitkilere sarılarak sarıldığı bitkiyi sömüren, eflatun çiçekli, sarılgan, asalak bir bitki, bağboğan, cinsaçı.

Narin, ince yapılı: "Lale, çemen ülkesinin utangaç ve çekingen sultanı olup tacını jalelerden alan bir nazenin çiçektir." (Z. Yıldız) Cilveli, nazlı: Ama bu nazlı ve nazenin güzelin yaşadığı ve yaşayacağı dünya, o üç ins…

Mahlas, (edebiyat) ozanların yapıtlarında kullandıkları takma addır. Örneğin Cihan Hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman şiirlerinde Muhibbi mahlasını kullanmıştır. Mahlas beyti : (edebiyat) Divan şiiri örneklerinde şairin adının ge…

Natürmort tablo Natürmort, (Latince) konusu, koparılmış çiçek, yemiş, avlanmış hayvan, vazo, kitap gibi hareketsiz ya da cansız varlıklar olan resim tablosu. (Fransızca: Nature morte, “ölü doğa” anlamına gelen tanımlamadan T…

Laterit toprak Laterit, (yer bilim) adını Latince "tuğla" demek olan "later"den alan, alüminyum ve demir oksitlerce zengin ve kırmızımtırak renkli bir sıcak iklim toprağıdır. Bitki örtüsü gür olduğu halde …

Mahdum, eskiden nezaket gereği "oğul", "erkek evlat" anlamında kullanılan bir sözcüktür: Bu, "oğlum" hitabıyla karşılaştırılamaz; bizde, yakınların çocuklarına hitap, çoklukla "oğlum" değil &q…

(deniz) Gemilerde cankurtaran filikaları vb. küçük su araçlarını düzgünce sabitleyerek oturtmak için güvertelerde, kalın kütüklerden yapılmış sehpa. Kuntra güvertelerin üzerine alınan filikaların oturtuldukları ağaç veya metal kü…

Kapı ve pencere gibi, yapılardaki bölümlerin kanatlarla kapanan parçaları, kapı ya da pencere boşluğu. Bir duvarda bırakılan kemerleme, kapı, pencere vb. gibi açıklık. Açıt ayağı : Açıta ayaklık eden yapı parçası, destek. Açı…

Tutumuna, davranışına gerekli özeni göstermeyen, umursamaz. İlişki ve davranışlarında umursamazlık gösterme, muhataplarını ciddiye almama durumu: Vurdumduymaz, adamsendeci, ağır ve bana göre efemine bir havaları vardı. Her iş kar…

Katılım, soyaçekim. Mirasta hak sahibi olma. Bir kimsenin vefatı (ölümü) üzerine mevcut mal varlığının kanuni varislerine (mirasçılarına) intikal etmesi. Veraset ilamı : (hukuk) Ölen bir kimsenin varislerince mahkemeye başvu…

Velilik: Mahkeme, çocuğun velayetini annesine verdi. İstesin ya da istemesin başkasının hakkında bir velinin sözünün geçerli olması: Velayeti altına girmek. Sevmek, sahip çıkmak, yardım ve idare etmek. (din) Velilik, ermişlik, …

Tarikat ileri gelenlerinin menkıbeleşmiş hayatlarından söz eden kitap. Velayetname Divan Edebiyatında evliyaların hayatını anlatan nesirlere denir. Örnek: Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi: Velayetname-i Hacı Bektaş-ı Veli 15.…

Veto Veto, (Latince) "Karşı gelirim" demek olup bir önerme ya da yasanın yürürlüğe konulmasını geri çevirme anlamına gelir. Reddetmek, kabul etmemek. Veto etmek : Bir öneri ya da yasanın yürürlüğe konulmasını…

İster, isterse, olsa da, kaldı ki, hatta, "-hadi diyelim öyle oldu" anlamlarında kullanılır. Örnek cümleler: Ey Müslüman kadınlar! Komşu kadın, velev ki koyun paçası bile olsa komşusuna bir şey verip, hediyeleşmeyi kü…

Acımadan (bir şeyi kullanmak), sonucunu düşünmeden yok etmek, düşünmeden bol bol harcamak ya da sakınmadan söylemek anlamlarına gelen veryansın etmek deyiminde geçer. Veryansın etmek: Hiç insaf göstermeden, acımadan saldırmak. …

Uzluk, ustalık, işinin eri olma durumu, beceriklilik demektir. Hazakat, ehliyet eş anlamları: Resim, yüzyıllar boyu bir el uzluğu olarak tanınmıştır... Bu sanat el uzluğu ister... El uzluğu : Ustalık, el alışkanlığı, maharet: O z…

Gökbilimde uzanım Nitelik, özellik, ölçü, boyut: "Bozuk" sözcüğü "para" sözcüğünün anlam uzanımı içinde olduğundan yadırgamıyoruz ama "kitap" sözcüğünün uzanımında olmadığından "bozuk kitap&…

Vejetasyon, genel olarak ya da belli bir bölgenin bitki örtüsü. (mecazi) Pasif ve boş varoluş. (hekimlik) Burnun arkasında yer alan lenf bezinin bilimsel adı. Kabartı Ur, tümör. Olgunlaşma: Ekimi erken ya da geç yaparak bitk…

(matematik, felsefe) Bir şeyin uzayda kapladığı alan, vüsat Algılanan nesnelerin temel niteliği. Ölçülebilen uzay: Uzaya göre uzam, zamana göre süre gibidir. Descartes’e göre uzam, sadece yer üstündeki yayılmayı değil, uzay gibi…

Zıpka Zıpka, Karadeniz bölgesinde giyilen dar parçalı potur (arka tarafında kırmaları çok, bacakları dar bir tür pantolon). Karadeniz'in sahil kesiminde buna zaman zaman "Laz poturu", "kara don" gibi is…

Zımnında, (Arapça, Eskimiştir) dolayısıyla, için anlamlarında kullanılmaktadır: "Eğer bu komisyona biz hükümet tarafından hukuk-ı milleti ve devleti muhafaza zımnında gidiyorsak, ben kendi hisseme, arz ediyorum ki, hiçbir şey y…

Zıypak, (halk dilinde) üzerine basıldığında kayan, kaygan: Ayaklarım kah bir çukura giriyor, kah bir taşa çarpıyor, kah karpuz kavun kabuklarını andıran birtakım zıypak şeyler üzerinde kayıyor (Y. K. Karaosmanoğlu). Bunlar üstleri …

Bir sözün açık olmayan anlamı ya da içeriği: Bu sözün zımni anlamı şudur. Kapalı olarak yapılan veya söylenen, dolayısıyla anlatılan, kapalı, gizli: Davayı genişletme ve değiştirme yasağının söz konusu olduğu durumlarda, davalı bu…

Kullanılması yaygınlaşmış olan, dillerde dolaşan, söylenegelen (söz), pelesenk: Milli vezne müracaat edilince kelimelerin hep çok zebanzet olanlarını, hep canlı lisanda yaşayanlarını intihap etmek lazımdı... (İ. H. Sevük). Buna naza…

Zefir kumaş En çok gömlek ve erkek çamaşırı yapmakta kullanılan, çizgili, ince bir pamuklu kumaş. Zefir, çoğunlukla bezayağı örgüde, ince iplikten sık dokunmuş, desenli, yumuşak, orta gramajlı daha çok erkek gömleği yapımında kulla…

Argın, düşkün, zayıf, yenik. Güçsüz, zayıf, aciz Zebunu olmak : (deyim) Sevdalanmak, aşırı derecede gönül kaptırmış olmak. (Birinden) Korkarak onun buyruğu dışına çıkamamak. Zebun etmek : Güçsüz bırakmak, zavallı duruma …

Kendini bir şey sanan, sevimsiz, düşüncesiz, bilgisiz: Edebiyatta güzellik üstüne, nitelik üstüne söylediğiniz her şey geçersiz hale gelmişti, çünkü en kakavan yazarlar, en, en gereksiz eleştirmenler de aynı kalıpları kullanırdı. (K…

Leh genellikle ad tamlaması belirtileni biçiminde kullanılır ve "birinden ya da bir şeyden yana olma" anlamına gelir; aleyh zıt anlamı: Bu iş benim lehime gelişti. Polonyalı, Polonya'da yaşayan insan; Polonya yerlisi…

Açlık, aydınlık, belli. Anlamı çok açık (söz ve yazı): İkbal, şiirlerindeki tasvirlerinde yeterince anlaşılır olmaya çalışmıştır. O'na göre şairliğin kemali, vazıh, açık söz söylemektir. (İlgili cümle kaynağı: A. Albayrak) …

Yal Yal, genellikle inek gibi büyükbaş hayvanlara, kimi zamanda çoban köpeklerine yedirilmek için un ve kepeğin az tuzla sıcak su içinde karılmasıyla yapılan bir çeşit bulamaçtır. Büyük baş hayvanlar için yapılan yalın içine …

Yalıyar (falez) Deniz kıyısında bulunan dik ve yüksek yar, falez. (coğrafya) Deniz ve göllerin kenarlarında bulunan ve dalga aşındırmasına bağlı olarak meydana gelmiş bulunan dik ve yüksekçe yer. Dalgalar karaya vurup aşındırma y…

Varit, olabileceği düşünülen ya da beklenen demektir: Ama bu ihtimal hepinizin inkırazından sonra varit olacaktır. (Y. Bahadıroğlu) Varit olmak : Geçerli olmak: "...askerlerimizin, Selçuki köylerini bastığını söyledi, bunun …

Vantrilok ve kuklası Vantrilok, ağzını hiç oynatmadan, başkası söylüyormuş gibi ya da ses başka yerden geliyormuş gibi konuşma becerisi olan kimse, karnından konuşan demektir. Vantriloklar bu becerileri sayesinde oynattıkları …

Üvez Üvez, (botanik) Gülgillerden, orta boylu bir ağaç cinsi ve bunun muşmulaya benzeyen yemişi. Başlıca türleri kuş üvezi, bahçe üvezi ve yabani üvezdir. (zooloji) Sivrisineğe benzer bir böcek, büvelek.

Üvendire Üvendire, çifte sürülen öküzleri dürterek yürümelerini sağlamada kullanılan ucuna sivri demir çakılmış uzun değnek veya sopadır. Anadolu ağızlarında "cemek" de üvendirenin alt ucunda bulunan küçük yassı demi…