İnsan ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "insan" kelimesi geçen deyimler, birleşik kelimeler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) İnsan (adam) eti yemek : Birini çekiştirmek, arkasından konuşmak:…

İnek Genç dişi sığıra 2 - 3 yaşlarında ilk yavrusunu doğurduktan sonra verilen ad. (mecazi) Çok çalışan öğrenci: Ben öğrenciyken inek diyorlardı bana ama şuan sahip olduğum herşeyi bu inekliğe borçluyum. (argo) Kendini he…

İncir İncir, dutgiller (Moraceae) familyasına ait, geniş dilimli yapraklara sahip bir ağaçtır. Meyvesi, armut şeklinde ve yumuşak olup, tatlı bir lezzete sahiptir. İçinde darı tanesine benzeyen çok sayıda küçük çekirdek bulunur…

Kendi cinsinden olanlara göre kalınlığı ve genişliği az olan, kalın karşıtı: İnce tahtadan yapılmış, üstüne çuha kaplanmıştı. (Ö. Seyfettin) Taneleri ufak olan, iri karşıtı: Her tarafı ince bir toz kaplamıştı. Ayrıntıları çok olup…

Katır inadı Bir konuda direnme, ayak direme, vazgeçmeme, direnim: Gerçekten de ne adamdı Yarabbi! İnadının üstüne yoktu. (N. Cumalı) (halk dilinde) İnatçı: Kadın inatmış, arabadan inmem, şoförü de bırakmam, diyormuş. (R. H. Kara…

İman Allahü Teala'ya inanma, dini inanç: İman; bir şeyi gönül huzuru ile benimseme, ona içten ve yürekten inanmadır. İslâm'a göre iman, Peygamber Efendimizin Yüce Allah'tan getirdiklerinin doğru olduğunu kabul edip…

İmam Toplu olarak cemaatle kılınan namazlarda cemaatin önünde durarak namazı kılan ve kıldıran kimse: İmam "Allahü Ekber" dedi ve namaza duruldu. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (sav)'den sonra din ve dünya iş…

Başlangıçta, birinci olarak yer alan, zaman, yer, sıra bakımından önde gelen, son karşıtı. Örnek cümleler: Hastalığın ilk günü. Bu, ilk kez gördüğüm bir şey. "Yaban", Türk edebiyatının cihan edebiyatına açılan ilk penceres…

İliştirilmiş, eklenmiş, ek, merbut: Mektuba ilişik belge. İlişkin, ait: Bu davaya ilişik bazı noktalar. İlgi, bağlılık, münasebet: Onunla ilişiğim olsun istemem. İlişiği kalmamak : Bütün bağları kesilmiş olmak: Akrabalarımla i…

İnsanın içine işleyen derin üzüntü ya da acı, keder: Derdimi söylesem bilmem kimlere / Zalimmiş gurbetin kahrı, çok zalim (S. Aslan). Kadıncağız kahrından deliye döndü. Yok etme, perişan etme, mahvetme, ezme: Gelse celalinden cefa…

Hava ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "hava" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Hava açmak (açılmak) : Bulutlar dağılmak: İstanbul üzerindeki sis çoktan kalkmış, hava …

Eski el kantarı Üzerinde ağırlık yokken yatay duran bir kaldıraç koluna dik olarak yerleştirilmiş bir ibrenin, ağırlık konulduğunda sapmasıyla ya da sarmal bir yay üzerine oturtulmuş bir tablanın çökmesiyle ölçüm yapan bir ta…

Kapı ile ilgili deyimler ve anlamları Kapıyı büyük açmak İçinde "kapı" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) (Bir şeyden) Kapı açmak : Bir şeyin sözünü etmek veya bir iş…

Görünüşü ve davranışlarıyla çevresine korku veren iri yarı adam: Kapıda iki ızbandut duruyordu. (T. Avcı) (tarih) Osmanlılarda, Rum korsanlarına verilen ad: 23 Mart 1822 tarihli bir arşiv belgesinde Akdeniz'de İzbandut eşkıya…

Ismarlamak eylemi. Sipariş ile yaptırılan: Ismarlama pantolon. Baştan savma, içten olmayan, yapmacık: Ismarlama bir gülüş.

İyi ve güzellikle ilgili demektir. Hüsni/hüsnü ile ilgili birleşik fiil ve kelimeler Hüsni makta : Gazelde, makta beytinin (son beytin) üstündeki beyte verilen ad. Hüsni matla : Gazelde, matla beytinin (ilk beytin) altındaki be…

Hakem kararıyla, hakem kararına göre: Bir güreşçi beş dakika içinde mindere çıkmazsa hakemin onu hükmen mağlup diğerini de galip ilan edeceği, herkesin bildiği bir kaide idi. (İlgili cümle kaynağı: F. Türkoğlu) Verilen hükme veya al…

Kişinin, yaradılışından gelen, aynı zamanda çevresinin her türlü koşullarından etkilenerek biçimlenen, davranış ve düşünce tarzını etkileyen bireysel özelliklerinin tümü, mizaç, tabiat: Huy sözcüğü ile tanımlamaya çalıştığımız alan…

Hurra, kimi Batı dillerinde "yaşa!" anlamında coşkunluk belirtmek, destek vermek için kullanılır: Dalgalar halinde geliyor, "Hurra hurra!" diye bağırıyorlardı. Her "hurra" bir süngü darbesiyle sönüyordu…

Bir yerden ayrılan bir kimsenin, ayrıldığı kimselere söylediği bir iyi dilek ve veda sözü: Benim de en çok hoşuma giden "hoşçakal"dır. En azından ayrılmanın acısını gizleyen ve karşı tarafa umutlar saçan bir sözdür &…

Beğenilen, duyguları okşayan, zevk veren, zevkli: Tadı hoş bir meyve. Hoş bir koku. (bağ.) Bununla birlikte: Hoş siz böyle dediniz ama. (Başında bir sıfatıyla) Tuhaf, garip: Bir hoş adamdı bu Feyzi Ahmet. Hoş ile ilgili dey…

Horoz (zooloji) Tavuk türünün erkeği: Horoz, tavukların erkek olanıdır. Genellikle parlak ve gösterişli tüyleri, uzun kuyruğu ve kırmızı ibikleri ile tanınır. Sabahları ötme alışkanlığı ile bilinir ve tavuk sürüsünde koruyuc…

Hoppala Küçük çocuklar atlama hareketleri yaparken onları kutlamak ve yüreklendirmek için söylenir: Atla bakayım... Hoppala! Şaşmayla birlikte kınama anlatır: Hoppala, bu da nereden çıktı şimdi? Tavana ya da yüksekçe bir ye…

Değersiz, aşağı, önemsiz, bayağı: Kılığım, kıyafetim oldukça hordu. Yaşım da dilenmeğe izin verirdi. Ama neden bu adamlar gülümsüyorlardı? (Ş. Sıtkı) Hor ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "hor" kelimesi geçen de…

Hokka ve divit ucu kalemi Maden, cam ya da topraktan yapılmış, içine özellikle mürekkep, boya, şeker gibi şeyler konulan, kutu biçiminde küçük kap: Hokka da eğer bir divit yoksa sadece bir mürekkep taşıyıcısı olarak kalır. On…

Nasreddin Hoca Müslümanlıkta din işleriyle uğraşan görevli kimse: Gönüllere hitap eden hocalarımız, Allah'ın bizlere bir lütfudur. (Siyer D.) Öğretmen: Harp Akademisinde tarih hocamdı. (M. Belge) Birine bir şey öğreten, akıl ö…

Hallaç, özel bir araçla pamuk ya da yün kabartan kimse, pamuk atıcısı, atımcı. Hallaçlar sertleşen yastık, yorgan ve minderlerin pamuk ve yünlerini atma (kabartma, diderek ayırma) işini hallaç yayı ve tokmak yardımıyla yaparlar. (U.…

Sarı ve kırmızı kemik ilikleri Kemiklerin iç boşluklarını dolduran, büyük kemiklerin içinde, merkezde yer alan doku ve alyuvar üreten yağlı madde. İlik, yeni kan hücrelerinin düzenli olarak yaşam boyu üretildiği yerdir. Kırmız…

İki şey arasında bulunan herhangi bir bağlılık, ilişki, bağ, alaka, taalluk: İnsanları diri kılan, insanlara dünyayı sevdiren, insan olma onurunu duyuran, dünyaya, insanlara ilgidir. İnsanlığın her haline, taşına toprağına ilgidir. …

İleri Ön taraf ve ötesi, geri karşıtı: Som gümüşten sular üstünde giderken ileri (Y. K. Beyatlı). İlerideki adamlar kim? Bir şeyin geleceği: Bu çocuk ileride çok büyük işler yapacak. "İleriye" tümleci yerine kullanılır:…

Gürültü Aralarında uyum bulunmayan birtakım kaba seslerin tümü, patırtı, şamata eş anlamı: Makine gürültüsü. Çocukların gürültüsü. Gürültüden kendi sesimizi bile zor duyuyorduk. (mecazi) Birçok kişinin karıştığı kavga, dalaş ya d…

Öğleyle akşam arasındaki zaman: Günler sonra, bir ikindi vakti devam etti sözüne: "Er ya da geç o an yaşanır ve sadece o an için bütün bir ömür paramparça sürüklenir peşimizden..." (İlgili cümle kaynağı: Ö. Yurdalan) (din…

İçinde "iki" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları: İki aslan bir posta sığmaz : Bir ülkede iki baş egemen olamaz, biri diğerini ortadan kaldırır. İki at bir kazığa bağlanmaz : Başına buyruk olmak isteyen iki kişi a…

2 sayısı İçinde "iki" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları: İki ahbap çavuşlar : (şaka yollu) Her yerde birlikte görülüp çok sıkı fıkı olan iki arkadaş için söylenir. İki analı kuzu : Anası babası tarafından …

Yeniden canlandırma, diriltme: Onun hayat damlası olan sözlerinden hayat bularak, ölü kalplerini ihya ederler. (M. K. Pilavoğlu) (mecazi) Çok iyi bir duruma, mutluluğa kavuşturma: Bu adam beni ihya etti, Allah da onu ihya etsin. …

Bir konuda olabilecek şeyleri ve ilerisini düşünerek ölçülü ve tedbirli davranma, sakınma: İkinci Dünya savaşına giden yolda birer asker olarak yaşadıkları tecrübeler gereği daha ihtiyatlı davranma gereğini hissetmişler ve olabildi…

Dikiş iğnesi Dikiş dikmeye yarayan, ince, ucu sivri, bir ucunda iplik geçecek büyüklükte deliği olan çelik araç: Dikiş iğnesi, yorgan iğnesi vb. İki şeyi birbirine iliştirmeye yarayan ince, uzun, bir ucu sivri bir ucu küt ola…

Herhangi bir durumun ya da şeyin sınırları arasındaki bir yer, dış karşıtı: Arabanın içindeki adam. İki saat içinde. Oyuk olan ya da oyuk sayılabilen şeylerin boşluğu: İçi yosun tutmuş havuzdan bir kurbağa sıçradı. (A. Ağaoğlu)

Hayvan sevgisi Duygu ve hareket yeteneği olan, içgüdüleriyle hareket eden, özellikle organik katı maddelerle beslenen insan dışındaki canlı varlık: Hayvanla insanı birbirinden ayıran çizgi akıl ve kalp ile ilgili farklılıklard…

Kalem ile ilgili deyimler ve anlamları Kalem İçinde "kalem" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

Kalp ile ilgili deyimler ve anlamları Kalp İçinde "kalp" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç )

Herkes ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "herkes" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları: Herkes gider Mersin'e biz gideriz tersine : Bir işin göz göre göre ters yapıldığını anlatır. Herkesi gözü kapalı sa…

Birden ve hızla yerinden fırlayıp sıçramayı anlatır: Hop diye suya atlayıverdi. Yüreğim hop diye ağzıma geldi. Uyarmak amacıyla söylenen bir söz: Hop gelen var!

Ense (anatomi) Ense, boynun arka kısmında baş ile sırt arasındaki bölgedir. İnsan vücudunda genellikle dayanıklılığı ve dik duruşu simgeleyen bir yapıdır: Çocuğun ensesine şaplağı indiriverdi (S. Saygı). Ensesinden tuttuğu bir adam…

Harman ve harman yeri Başaklı ekin saplarının, hayvanlara çiğnetilerek, üzerinden döven geçirilerek ya da makineyle, tanelerinin başaktan ayrılması ve kimi zaman sapların saman durumuna getirilmesini de içeren işlem: İki yand…

İpek kumaş İpek böceği kozaları çözülerek çıkarılan ve sonradan iplik durumuna getirilip kumaş dokunan çok ince, parlak lif: Onlar Adn cennetlerinde tahtlar üzerine kurularak orada altın bileziklerle bezenecekler; ince ve kalın…

Bir şey yapılsın ya da yapılmasın diye söylenen ve muhataplarca yerine getirilmesi zorunlu olan söz, buyruk: Allah'tan emir geldi; "–Ey arz! Suyunu yut! Ve ey gök! Sende suyunu tut (Hud Suresinden). Komutanın bu emri ile h…

Harbi (I) Ateşli silahların içini temizlemekte kullanılan ucu fırçalı uzun çubuk: Yağlı bezlerle, harbiyle tüfekleri temizleyip mermileri bastırıyordu... Eski ağızdan dolma tüfek ve tabancaların namlularına barut konulduktan…

Kız ve kadın adlarına eklenen saygı sözü, bayan: Ayşe hanım. Leyla hanım. Karı, eş: Mustafa beyin hanımı. Kadınlığın bütün iyi niteliklerini taşıyan: Hanım kadın. Hanım kız. Hizmetinde bulunulan kadın: Temizlikçi kadının hanımı.…

İki ya da daha çok şeyden bir tanesini belirtecek bir karşılık almak için kullanılan soru sıfatı: Hangi çocuk? Hangi ev? Hangi gün? Eylemi dilek ya da koşul bileşik zamanında olan cümlelerde, nesnenin ya da tümlecin belirteni durum…

Hamam - Türk Hamamı Yıkanacak yer, yunak, ısıdam: "Bu evin hamamı yok mu, odada çocuk yıkanır mı?" diye söylendi. (Vassaf Bey) Para karşılığında yıkanılan kamuya açık yıkanma yeri: Hamam, genellikle sıcak ve buharl…

Ham armut (Meyve için) Yenecek kadar olgun olmayan, olgunlaşmamış: Ham meyveyi kopardılar dalından / Beni ayırdılar nazlı yârimden (Halk Türküsü) İşlenmemiş, doğal ya da ona yakın durumda bulunan (madde): Ham demir, ham gümüş, ham …

Hindi (zooloji) Tavukgillerden, kümes hayvanlarının en büyüğü olan, alnı ve başı çıplak, ibiği dik duran, kuyruğu on sekiz telekli, uzunluğu 100-110 cm olan bir kuş türü. (argo) Şaşkın, kolaylıkla aldatılan zengin: Hoca! B…

Birini aldatmak, yanıltmak için yapılan kurnazlık, düzen, dolap: Bir hileyle elinizden silahlarınızı aldıktan sonra sizlere neler ettiklerini bir hatırlayın. (E. Subaşı) Çıkar sağlamak amacıyla bir mala değersiz bir şey karıştırma…

Allahü Teala'nın insanlarca anlaşılamayan amacı. Bilgelik. Felsefe. Neden, gizli, bilinmeyen neden, gizli sebep. (eskiden) Fizik. (edebiyat) 12. yüzyılda Türkistan'da büyük bir tarikat kuran Ahmet Yesevi'nin şiir…

Takvimin başlangıcı olarak Peygamber Efendimiz Hazreti Muhammed (s.a.v.)'in hicret ettiği yılı temel alan takvim. Hicrete ilişkin, hicretle ilgili olan. Hicri takvim : 1 yılı 354 ya da 355 gün olan, 12 kameri aydan oluşan,…

Bir kimseye Allah (c.c.)'ın ilham ettiği doğru yol, Hak yolu, Müslümanlık yolu. Doğru yolu gösterme, bir kimseyi Müslümanlığa çağırma. Hak yolu bulmak için insanın içine doğan duygu. Hidayete ermek : Müslüman olmak, İslam…

Utanma, utanç, sıkılma: Hicabından konuşamıyor, suçlu bir çocuk gibi önüne bakıyordu. (İlgili cümle kaynağı: M. Savaş) Perde, örtü, engel: Çünkü mazlumun duası ile Allah arasında hicap ve perde yoktur. (İ. H. Er)

İçinde "her" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları: Her ağaç kökünden kurur (çürür) : Temel bozulursa o temele dayanan her şey de bozulur. Her ağacın meyvesi olmaz : Dıştan verimli gibi görünse bile herkes verimli o…

Tekil adlara belirten olarak getirilip aynı kategoriden olanların tümünü teker teker belirtir: Ama neden her zaman küçük, mütevazi köşeler aradım (S. Faik). Her eylem, bir düşüncenin ürünüdür (A. Aksoy). Her sözcüğü ile başlayan …

Çabukluk, sürat: Bir kertenkele hızla kaçtı ve birkaç ağustos böceği sustu. (S. Ali) Hareketten doğan güç, şiddet: Rüzgar hızıyla çalışan elektrik santrali. (fizik) Bir cismin belli bir yönde aldığı yolun zamana oranı. Bir eks…

Soyca ya da evlenme sonucu aralarında bağ oluşanlardan her biri: Hısım akraba kaynaşır / Kız tarafı ile tanışır / Herkes birbirine alışır / Ağalar düğününüz mutlu olsun (A. Ş. Somuncu) Önceden bir kan bağı olmayan ya da akrabalığı…

Hiçbiri dışta tutulmamak, eksik olmamak üzere, bütün: Hep birlikteyiz. Hep İngiliz oyunuydu bu dönen işler (N. Cumalı). Her zaman, sürekli olarak, daimi: Hep ağır, ezici, sıkıntılı şeyler düşündükleri belliydi. (S. Faik) Bir şey …

Geçimsizlik, kavga, gürültü, ağız kavgası: Bu hırgür, bu savaş nereye kadar? Sen bensin işte, ben senim işte... (Mevlana'nın Dilinden). Kendi hırgürümüzden göz açamadığımız için komşularla meşgul olmağa vakit bulamazdık (R. N. G…

(argo) Kavga, dalaş: Ulan ne adamdın eskiden? Hır nerede sen orada. (derleme cümle) Göğüsten çıkan kısık ve boğuk ses. Hır çıkarmak : (deyim) Kavga, gürültü etmek: Hır çıkarmak istedikleri belliydi ama hasımlarının nasıl bir…

Öç almayı güden aşırı öfke (gayz, kin eş anlamları): Herhalde Rabia'ya olan hıncı Tevfik'e karşı güttüğü kinden daha şiddetliydi. (İlgili cümle kaynağı: H. E. Adıvar) Hınç ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "hın…

Bir şeye duyulan istek, eğilim, şevk: İçkiye de şimdilik pek heves etme. (S. Ali) Sevda: Aşık bilir aşıkların hevesin / Kömür sandım yar kaşının arasın (Karacaoğlan) Gelip geçici istek: Bir anlık heves uğruna seviyorum diyemezsin…

Lokman Hekim İnsandaki hastalıkları teşhis ve tedavi etmek için eğitim görüp bunu kendine meslek edinmiş ve bu konuda yetkili olan kimseye hekim adı verilir. Tabip, doktor eş anlamlarıdır.

Hesap Matematiğin, sayıları, bunların özelliklerini ve işlemlerini ele alan kolu, aritmetik. Nicelikler üzerinde matematik işlemlerinden birinin ya da birkaçının yapılması: Hesap yanlışı. Kar/zarar hesapları. Alacaklı veya v…

Gelin - Güvey Evlenmekte olan bir erkeğe, evlenme töreni sırasında (düğün süresince) verilen ad: Anadolu'da evlenen erkeğe damat ya da güveyi denir... Güveyinin sağında ve solunda iki sağdıcı olur... Bir kızın ailesinden olan …

Güvenmek Güvenmek, birinin kendisinden bekleneni yapacağına inanmak, yapacağından emin olmaktır: Güvenmek; tamamen teslim olmaktır karşındakine; vücudunun her hücresiyle. Herkese güvenmek, defalarca kandırılmayı getirir, defala…

Güneş ile ilgili deyimler ve anlamları Güneş İçinde "güneş" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Güneş açmak : Önündeki bulutlar dağılıp güneş görünmek: Kısa bir yağmurun…

Güneş (gökbilimi) Adını verdiği ve merkezinde bulunduğu Güneş sistemindeki gezegenlere ışık ve ısı veren, onları yörüngesinde tutan büyük gök cismi. Güneş dünyaya en yakın yıldızdır. Bu gök cisminin yaydığı ışık ve ısı. …

Allah (c.c.)'un buyruklarına aykırı düşen ve suç sayılan iş ya da davranış: "Günah işlemek isteyince Allah'ın görmediği yerde işle!.." (İbrahim Ethem Hz.) Herkesin vicdanını inciten iş, yazık: Hayvana zarar verme…

Gün Güneş: Hani, denize gün doğarken Sanki denizde yıldız varmış gibi parlar ya... (M. Tandoğan) Gündüz: Günler uzadı diye seviniyordum... (C. Gündoğdu) (gökbilim) Dünya'nın kendi ekseni çevresinde bir kez dönmesi sıra…