Grandük : Bir büyük düklüğün (dük yönetimindeki ülkenin) başında bulunan erkeğe verilen unvan. Çarlık Rusya'sında prenslere verilen unvan: Rus çarı III. Alexander'ın kardeşi Grandük Sergei Alexandrovich ile eşi Grandüşes …

Geminin ortasında bulunan, pruva direğinden sonra gelen ikinci büyük direk: Vişne renkli ve tuğralı bu fors padişahın bindiği geminin grandi direğine ve istimbot veya filikanın ise baş tarafına çekilirdi. (İlgili cümle kaynağı: TTK …

Granbi (Fransızca Grand-bi) 1872'de ilk defa Fransa da yapılmış, ön tekerleği çok büyük, arka tekerleği çok küçük, günümüz bisikletinin atası olan ilk bisiklet türüdür. İlk yapılan granbiler yaklaşık 16 kg ağırlığındaydı. 1…

Gramofon Gramofon, dönen bir disk (plak) üzerindeki dairesel ses izlerine sürtünerek takip eden iğnesinin titreşimiyle plak üzerindeki ses izlerini sese dönüştüren eski ve mekanik bir müzik dinleme aletidir. Plak üzerindeki gir…

Gram kuvvet, (fizik) 1 gramlık bir kütleye yer çekiminden ötürü uygulanan kuvvet olarak tanımlanan ve bu kütlenin ağırlığına denk olan kuvvet birimi. 1 gram kuvvet = 981 din olarak kabul edilir.

Gram altın Gram, kilogramın binde biri olarak seçilen kütle birimi. Gramın sembolü "g" olmasına rağmen halk arasında "gr" şeklinde kısaltılarak da kullanılmaktadır. Gramaj genellikle ekmek ve kağıt için k…

Grafoloji Bir kimsenin el yazısından onun karakterini anlamayı amaç edinen çalışma, yazıbilim: Son zamanlarda bir hayli gelişme kaydetti grafoloji. Kimi doktorlar hastalıkları teşhis ederken el yazısından da yararlanıyorlar. Ç…

Grafit Grafit, kurşun kalem, pota, elektrot ve çeşitli yağlama yağlarının üretilmesinde kullanılan, parlak siyahımsı-gri renkte, oldukça yumuşak, bir çeşit doğal karbondur. Aynı zamanda sadece karbon içeren bir mineraldir. Moh…

Grafik çeşitleri Düz, kırık ya da eğri çizgiler, çubuklar ve benzerlerinden oluşan ve bir ya da birçok niceliğin art arda değişimini gösteren çizim. (matematik) Bir fonksiyonun koordinat sisteminde gösterilen eğrisi. Grafi…

(kimya) Bir sıvının içindeki alkol derecesi: Şekspir komedisi gradosu yüksek bir içkiye benzer, verdiği lezzet haşin ve baş döndürücüdür, düşündürerek güldürür. (Türkiye Tiyatro Eleştirmenleri Birliği) (mecazi) Derece: Bu sözün …

Grad (matematik) derece gibi bir açı birimi olup herhangi bir çemberde tam açının 400'de biri olarak tanımlanan açı ölçü birimidir. Kısaltması gon veya g 'dir. Dünya'nın birçok yerinde haritacılıkta açı ölçü birimi ola…

Göz pınarı Göz pınarı, gözyaşı bezlerinin salgıladığı sıvıyı toplayan, gözde gözyaşı buradan çıkıyormuş gibi göründüğünden, gözün bu adla anılan burun tarafındaki ucudur: Hani şu kalbin hükmü ve canın buyruğu altında olan ve a…

Yeşermek, filizlenmek: Küçük bir ümit ışığı almaya görsün, tıpkı kayaları çatlatan yeşil sürgünler gibi göverir (Türk Dili D.). Meşeler gövermiş varsın göversin, söyleyin huysuza durmasın gelsin (Halk Türküsü). Morarmak, berelenme…

Bir konuda anlayış birliği içinde olanların, güçlerini belirtip kendilerine karşı olanları yıldırmak amacıyla oluşturabildikleri büyük bir kalabalıkla yaptıkları gösteri: Parti genel başkanı seçimlerden önce gövde gösterisi yaptı (k…

Keck gözlemevi Gök cisimlerini ve meteorolojik olayları ve uzayı gözlemeye yarayan büyük teleskoplar, çeşitli aygıtlar ve araçlarla donatılmış kuruluş, rasathane observatuar. Gözlem evleri ışık kirliliğinden uzak, yüksek ve yı…

Başkalarını aldatmak, şaşırtmak, korkutmak ya da kendini beğendirmek için birinin yaptığı aldatıcı ve düzmece davranış. Göz alıcılık, alım. Gösterme eylemi ya da biçimi. Gösteriş tüketimi : (iktisat) Bir gereksinmeyi karşıla…

Yüz görümlüğü zamanı Görülmek için, herkesin görmesi için, seyirlik: Vitrindeki mallar satılık değil görümlüktür. (derleme cümle) Bir şeyi görmek için verilen para ya da hediye: Elindeki inciyi gelinin boynuna yüz görümlüğü …

Görümce Görümce, bir kadına (bir geline) göre kocanın kız kardeşidir: Görümce ile dertleşme şansının olmadığını, çünkü görümcenin ister istemez ailesinin yanında yer alıp, geline karşı tavır alabileceğine işaret ederek, elti i…

Görelilik (rölativite, izafiyet) Göreli olma durumu, rölativite. (felsefe) Var olabilmek için başka bir şeye bağlı olma durumu, mutlak olmayan. (fizik) Hareket, hız, kütle ve benzerlerinin mutlaktan çok göreli niteliği ve…

Gönye Bir doğruya dik gelen başka doğrular çizmeye ya da dik açıları denetlemeye yarayan dik üçgen biçiminde ya da iki parçanın birbiriyle dik açı yapacak biçimde eklemlenmesiyle yapılmış araç: Mimar gönyesi. İki çizginin ya…

Türk Bayrağı Bayrak çekilen direk. Üvendire. (tarih) Elle düşman üzerine fırlatılan ucu demirli kısa mızrak. (tarih) Osmanlılarda, her bölgede bulundurulan voynuklardan iki, üç ya da dört kişilik gruplara verilen ad. …

Gömü Toprak altına gömülerek saklanmış altın, para, hazine ya da değerli şeyler; eş anlamı define: Tarlayı sürerken gömü bulmuşlar. Tezgahların toprağa giren bölümü. Gömüleme : (iktisat) İhtiyat amacıyla bireysel tasarr…

Gömlek Ceket ya da yelek altına giyilen erkek dış giysisi: (...) uzun boylu, zayıf biri var, mavi gömlek giymiş. (M. Belge) Eskiden, vücudun üst kısmına, tene giyilen ince iç çamaşırı: Boyacı Hasan Ağa da evi basarak Koca Be…

Göktaşı, meteor Göktaşı (gökbilimi) gezegenler arasında dolaşan küçük gök cisimlerine verilen ad, meteor. Bunlar dünya atmosferine girince çok yüksek bir hızla havaya sürtünmekten akkor duruma gelip parlak ışıklar saçarak geç…

Göçüşme (dil bilim) kimi sözcüklerde seslerin yer değiştirmesi olayı. Türkçe de daha çok "r" ya da "l" ünsüzünün bulunduğu sözcüklerde birinci hecenin sonundaki sesle, ikinci hecenin başındaki ses, birbirinin ye…

(halk dilinde) Genellikle erkek çocuk, oğlan, genç anlamlarında kullanılan kaba bir kelime: "Benim göbel senden yiğittir; o daha ağırdır senden" dediniz mi iş tartılmaya kadar varır (C. Saraçer). Küçücük göbele de mi par…

Eskiden, muharrem ayında kapı kapı dolaşarak ve ilahiler okuyarak aşure yapmak için buğday, şeker, nohut, kuru üzüm vb. erzak bazen de para toplayan kimse. Ağırlıklı olarak Muharrem'in başından onuncu gününe kadar "Goygoyc…

Goril (zooloji) Afrika'nın Kamerun ve Kongo yöresindeki tropikal ormanlarında yaşayan, insanımsıların en irisi ve en güçlüsü olan hayvan. (mecazi) İri yarı, sert görünüşlü özel muhafız: Mafya babasının gorilleri.

Gong Üzerine keçe, deri veya bez kaplı tokmağıyla vurulunca uzun, yüksek, uğultulu, boğuk ve çınlayıcı ses veren, çoğunlukla bronzdan yapılan ve bir ipte sallandırılan tepsi biçiminde bir araç. Doğru yazılışı gonk olmasına rağmen di…

Gondol (kayık) Genellikle İtalya'nın su kanallarıyla ünlü Venedik şehrinde kullanılan, arka tarafından tek kürekle ve bir kişinin ayakta yürüttüğü, uzunluğu 10, genişliği 1,5 metre kadar olan yassı, iki ucu sivri ve yukarıy…

Gonca (açmamış) gül Gonca, henüz açmamış ya da açmaya başlamış çiçek (ve özellikle, bu durumdaki gül): Şahın bahçesinde gonca gül biter / Anda garip garip bülbüller öter. (Pir Sultan Abdal) (edebiyat) Edebiyatımızda sevgili…

Gomalak bazı tropikal ağaçların dallarından çıkarılıp işlendikten sonra alkolde eritilerek cila yapmakta kullanılan bir çeşit reçine. Gomalak Cilası Gomalak Cilası : Alkol içinde eritilmiş gomalakla yapılan cila. Alkollü go…

Gol Gol, çift kaleyle oynanan futbol, hentbol, hokey, polo gibi oyunlarda, topun belirlenen kurallar çerçevesinde rakip takımın kalesine sokulmasıyla elde edilen sayıdır. Bir takımın başarılı olabilmesi için mümkün olduğunca f…

Groston (gros tonaj) ve net tonaj Gros, darası düşülmemiş ağırlık demektir. Groston ise denizcilikte bilinenin aksine kg gibi bir ağırlık ölçüsü değil bir hacim ölçüsüdür. Bazı istisnalar dışında bir geminin bütün kapalı yer…

Renkli gofret Gofret, un, su ve az miktarda şekerden oluşan bir hamurdan yapılan, genellikle üzerinde çapraz çizgi ve şekilleri olan, ince, gevrek ve hafif bir bisküvi türüdür. Gofretin, üstüne ve katları arasına şekerli, meyv…

Gocuk, tüylü kaban Gocuk, genellikle içi koyun postuyla kaplı palto, kaban, kaput: Dağdaki bir çoban bir gocuk bir ekmekle yetinip durumuna şükredebileceği gibi, onun yirmi katı gelir düzeyine sahip bir mühendis, düzende köklü…

Goblen işleme Kanaviçe ya da telleri sayılabilecek türde gözenekli kumaş üzerine renkli ipliklerle ve iğneyle yapılan özel modelli bir işleme türü: İplik renkleri önceden belirlenmiş goblen bir yastığa, iki kedi yüzü işleyen …

Glase (rugan) parlak deri cüzdan Yumuşak deri. Saraçlıkta kullanılan kalın deriler düz kösele, sabunlu kösele, yağlı kösele ve glase (kundura derisi - ince deri) olmak üzere dört sınıfa ayrılır. (S. Başkan) Üzerine saydam bi…

Gişe Gişe, istasyon, sinema, tiyatro, mağaza, banka ve kimi yerlerde giriş kapılarında bilet ya da para alıp verilen, çoğunda küçük pencere biçiminde bir açıklık olan yer. Gişe birincisi (şampiyonu) : Belirli bir süre içind…

Bir başka söze yol açmak için, asıl konuya geçmeden önce söylenen söz, giriş: Konuya en doğru girizgahı netleştirip başladı (İlgili cümle kaynağı: A. N. Bayezid). Uzun bir girizgahtan sonra sadede geldi. (edebiyat) Divan edebiyat…

Giriftar, tutulmuş, yakalanmış, düşkün demektir. Eş anlamı duçardır: Çileyi aşka giriftar olmayan âşık mı olur? Çileyi aşka giriftar olan Allah'ı bulur. (Kelime ile ilgili cümle: A. Bektaş) Ben ağlarım yane yane / Aşk boyadı ben…

Girişik, birbirine girip karışmış, çapraşık: Yeryüzünde medeniyet ilerledikçe gerçeklerin basitliği değil, giriftliği ortaya çıkmaktadır. (Eski güzel yazı sanatında) Boş yer bırakmayacak biçimde iç içe istif edilmiş (yazı). Alatu…

Gidon Gidon, ön tekerleğe bağlı olup bisiklet ve motosiklete yön veren, iki ucundan tutulan yatay çubuk, yönelgeç, direksiyon: O gün akşama dek böyle, babamla İhsan abim ardımda koşa koşa, güya bisiklete bindim. (...) Bisiklet…

Gidimli düşünce (mantık) Bir önermeden başka bir önerme çıkaran ve böylece ara önermelerden geçerek ilkeden sonuca varan (usavurma biçimi) düşünce: Sezgisel düşünme yolu dolaysız bir kavrayıştan geçerken, gidimli düşünme adı…

Gırla, (teklifsiz konuşmada) alabildiğine, çok fazla demektir: O köşkte uşaklar, bahçıvanlar gırla (H. Taner). Herifte mal, mülk, para, gırla (K. Öztopçu). Yalan, iftira, fitne, desise mi istersin; gırla... (Ç. Yetkin) Gırla git…

Tüyü, bıyığı çıkmamış delikanlılar. Köleler, tutsaklar. (tarih) Yeniçeri teşkilatına yeni giren acemi gençlere ya da Enderun'a girip ayak hizmetlerini gören gençlere verilen ad. Cennette olduklarına ve cennete girenlere hiz…

Güneş gözlüğü Göze takılarak mercek görevi gören, camları aracılığıyla göz bozukluklarını düzeltmeye yarayan ya da gözü kuvvetli ışık, rüzgar vb. dış etkilerden korumaya yardım eden, bayağı cam ya da plastik takılı çerçeveli …

Kıvamını artırmak için ağızda çiğnenen sakıza katılan, dişbudak ağacından çıkarılan, kauçuk türünden bir madde. (argo) Yeni: Gıcır gıcır ayakkabılarını çekmiş caka satıyor. Diş, cam, tahta gibi sert şeylerin birbirine sürtünmesi…

Aristoteles ve Gezimcilik Gezimcilik (peripatetizm) öğrencileriyle birlikte gezinerek ders okuttuğu için Aristoteles'in öğretisine genel olarak verilen ad: Akademia'nın karşısına kendi okulunu açtı. Dersleri okulun bah…

Gezegen, bağlı bulunduğu sistemin odağındaki yıldız çevresinde belli bir yörüngede dolaşan, kendi ışığı olmayan ve bu yıldızdan gelen ışığı yansıtan gök cismi. Güneş sistemi gezegenleri Güneş sisteminde 8 tane gezegen vardı…

Geyik Çift parmaklılar takımının geviş getirenler alt takımından, erkeklerinin başında her yıl atılıp yeniden çıkan uzun ve çatal boynuzlar olan, ince bacaklı ve çevik, sığıra yakın irilikte bir hayvan. Geyik ile ilgili deyi…