Madırga Madırga, murç ve benzeri araçların başına vurularak kullanılan, 2 - 3 kg ağırlığında bir çeşit yassı taş çekici. Örnek cümle: Kepirtepeli öğrencilerin ellerinde savrulan balyozların, madırga, keser ve çekiçlerin altınd…

Ağır su Ağır su, nükleer reaktörlerde kullanılan hidrojen yerine ağır hidrojen izotopuna (yani döteryuma) sahip yoğunluğu yüksek sudur. Kimyasal adı döteryum oksit, formülü ise D 2 O'dur. Ağır su nükleer reaktörlerde, he…

Usavurma Usavurma, belli yargılardan yeni yargılar çıkarmaya dayanan zihin işlemi, çıkarım, uslamlama: Tarih dersi bir öyküler toplamı değil, örnek alınacak bir düşünme ve usa vurma dersidir. (felsefe) Bilinen veya doğru ol…

Priz Elektrikle çalışan aletlerin ihtiyaç duyduğu elektrik akımını almak amacıyla kablo ucundaki fişin sokulduğu, faz ve nötr olmak üzere iki deliği ve fiş sokulduğunda altından ve üstünden fişe temas eden topraklama uçları bul…

Nefir Nefesle çalınan, üzerinde parmak basacak delikleri bulunmayan, pirinç, fildişi ve boynuzdan yapılan uzun bir boru şeklindeki çalgı: Nefir savaşlarda uyarı, toplanma ve hücum borusu olarak çalınırdı. Topluluk, cemaat: N…

Jorjet kumaş Jorjet, genellikle pamuk iplikleriyle dokunmuş, bürümcük görünüşlü (ham ipek kumaş görünüşlü), çok bükümlü, yumuşak ve hafif transparan bir kumaş türüdür. Muhtelif desenlerde emprime yapılmış jorjet kumaşlardan in…

Taka Taka, Doğu Karadeniz bölgesine özgü, 8 - 10 metre boyunda genellikle yük taşımakta ve balıkçılıkta kullanılan küçük yelkenli bir tür kıyı teknesidir. Takanın istenildiği zaman yatırılabilen direğine yelken çekilir. Rüzga…

Eskiden el ile kullanılan parakete ile denizde hız ölçme Parakete genel olarak geminin hızını saptamaya yarayan aygıttır. Eskiden geminin suya göre hızını anlamak için, bir ucu denize atılan ve elle kullanılan paraketeler gem…

Kallavi kavuk Eskiden vezir ve sadrazamların başlarına giydikleri, üstüne tülbent sarılan, koni biçiminde, dört köşe, genellikle telli ve sırmalı süslemeleri bulunan uzun bir kavuk türü. Çok iri, kocaman: Kahveci Mehmet Efen…

İglu İglu, Eskimoların, kar ve buz katmanlarını tuğla şeklinde kestikten sonra sarmal biçimde üst üste yerleştirerek yaptıkları kubbe biçimli kardan kulübedir. Genellikle av mevsiminde geçici barınma için kullanırlar. Bir iglu…

Raspa Demir ya da tahta üzerindeki eski boyaları çıkarmak (kazımak) için kullanılan, yassı ve üçgen biçimde ağzı olan, spatula benzeri çelik araç ve bu araçla temizleme işi (raspalama). (argo) Çok yeme, boğazlı olma: Raspad…

Kaleydoskop (çiçek dürbünü) Kaleydoskop, içerisinde renkli cam parçaları bulunan ve bir ayna sistemini kullanarak çeşitli geometrik desenler oluşturan bir optik alettir. Gözeye tutulup çevrildiğinde, cam parçalarının hareketiy…

Lebdeğmez Lebdeğmez, özellikle aşık edebiyatında "b, m, f, p, v" gibi dudak ünsüzlerini kullanmadan doğaçtan söylenen şiirdir daha doğrusu bir atışmadır. Bu atışma biçimi gerçek anlamda bir söz hüneridir. Aşıklar atı…

Opal taşı Opal, hidratlı silis cinsinden, yanar döner, büyüleyici renk değişimleri oluşturan parıltılı ve hareli, kuyumculukta kullanılan kıymetli ve değerli bir taştır. Opal, silikon dioksit ve sudan oluşan bir çözeltiden m…

Jüt bitkisi Jüt, ıhlamurgillerden, tropikal ve subtropikal iklimlerde yetişen, 2 - 4 metreye kadar boylanabilen odunsu bir bitkidir. Çok fazla sayıda türü olmasına rağmen ticari anlamda lif üretimi Corchorus capstilaris L. tür…

Çamçak Çamçak, ağaçtan yayvan bir tas biçiminde yapılmış, kulplu su (içecek) kabı: "Sana bir çamçak kımız vereyim" diye cevap verdi. Çalık, çamçağı uzattı. Sonra da Çinlinin doldurduğu çamçağı dikti. Sonuna kadar iç…

İğ (kirmen) Yünü ip durumuna getirmek için kullanılan üst kısmında şişkinlik bulunan ağaç şiş. Pamuk ya da yünden iplik eğirmekte kullanılan, ortası şişkin, iki ucu sivri ve çengelli olan, ağaçtan yapılmış araç, eğirmen, kir…

Ahşaba oyarak şekil veren bir hakkak Maden, ağaç, taş gibi malzemeler üzerine çelik kalemle yazı, resim ve çeşitli şekiller oyma ve kazıma sanatını yapan kimse. Örnek cümle: Şaire, mimar camilerinin, mescitlerinin, saraylarını…

Akroter Eski Yunan mimarlığında yapılardaki alınlıkların iki ucuyla ortasındaki sivri tepesine konan kaide ya da kaide üzerine konan süs ve heykelcikler: Bir antik alınlığın tepesine ve iki köşesine yerleştirilen süslerdir. A…

Teknelerde asılı çeşitli usturmaçalar Usturmaça denizcilikte, her tür deniz aracının genellikle de tekne gemi yat gibi büyük deniz araçlarının kenarlarına asılan, rıhtım, iskele vb. yerlere yanaşmaları sırasında olabilecek çar…

Süleymaniye Camisindeki avlular Avlu, mimarlıkta bir yapının ya da bir bütün oluşturan yapı grubunun genellikle ortasında ve önünde bazen de arkasında kalan üstü açık, çoğunlukla zemini taş döşeli ve duvarla çevrili alandır. Y…

Olivin taşı Olivin, bazalt, gabro, peridotit vb. volkanik kayaçlarda küçük taneler durumunda bulunan, az rastlanan kristalleri değerli taş olarak kullanılan bir magnezyum demir silikatı. Formülü [(Mg, Fe)2SiO 4 ]. Rengi siyaht…

Ojit Ojit, yanardağ kütlelerinde hemen hemen bütün bazik volkanik kayaçlarda bulunan, feldspat ile birlikte bazaltların temelini oluşturan piroksen cinsinden, alüminyum, magnezyum, kalsiyum ve demir silikat karışımı, siyah, ka…

Pavurya Kırmızı-kahverengi renkli, yetişkinleri 25 cm genişlik ve 3 kg ağırlığa ulaşabilen, Kuzey Denizi, Kuzey Atlantik ve Akdeniz'de yaşayan eti yenen iri bir yengeç türü. (argo) Yürürken bir omuzunu düşürerek, afili …

Küçük kalp şeklinin pantograf ile büyük kalp olarak çizilmesi Haritacılıkta, terzilikte vb. kullanılan, bir biçimi büyüterek ya da küçülterek kopya eden, kollu, eklemli bir çeşit cetvel, leylek gagası. Bir ucu sabitlenen pantog…

Rami bitkisi ve sap lifi Rami, ısırgangillerden, Çin ve Malezya'da yetişen, saplarında ki uzun, yumuşak ve dayanıklı lifleri dokumacılıkta kullanılan çok yıllık otsu bitkidir.

İskalarya İskalarya (ıskalarya ya da ıskalara) yelkenli gemilerde direklere çıkmak için direkleri tutan yan halatlar üzerinde merdiven oluşturmak amacıyla düzenli aralıklarla yatay olarak bağlanmış ince halatlardan ya da demir…

İskarpela İskarpela (veya ıskarpela), tahtada zıvana deliği açmakta, kilit ve menteşe yerlerini oymakta kullanılan, enli ve keskin uçlu, tornavidayı andırır metal kalem, oyma kalemi, iğdemir. Ağaç oyma, ceviz, gürgen, kavak, …

Bir hidrolik pres makinesinde ham maddenin basınç ile şekillendirilmesi Biri sabit diğeri hareketli iki yüzeyi olan pres, arasına konulan nesneye ton olarak ifade edilen yüksek ezici güç uygulayarak nesneleri ezmeye, dövmeye, ke…

Mikroskop altında incelenmek için hazırlanmış preparat Kullanıma hazır duruma getirilmiş, hazırlanmış. Endüstriyel kuruluşlarca önceden hazırlanarak eczanede bulundurulan hazır ilaç. Tedavi ya da teknik bir kullanım gibi öz…

Prefabrik ev Prefabrik ya da prefabrike, teknik olarak yerinde kurulup takılmak üzere, standart ölçülere göre önceden yapılmış nesne ya da parça demektir. Prefabrik ev ise duvar, kapı, pencere ve diğer elemanları önceden fab…

Pratisyen hekim Pratisyen, sanatını pratiklik ile öğrenip uygulayan demektir. Pratisyen hekim ise temel hekimlik eğitimini tamamlamış, ancak henüz hiçbir dalda uzmanlaşmamış doktor demektir. Doktorlara, doktorluk eğitimin…

Pranga Pranga eskiden ağır cezalı mahkumların ayaklarına takılan kalın zincir: Afrikalı köleleri ve ayrıca suçluları pranga kullanarak kelepçeye vuruyorlardı. (İlgili cümle kaynağı: J. London) Pranga ile ilgili deyimler ve a…

Pötikare kumaş desenleri Küçük küçük kareleri olan kumaş: Pötikare, dimi örgülerin atlama uzunluklarına bağlı olarak, çözgü ve atkıda değişik renk dizileriyle oluşturulan küçük kareli kumaştır. (A. Ergür) Bu kumaştan yapılmış: …

Pöç - İnsanda kuyruk sokumu kemiği Kuyruksokumu kemiği: Sonra Peygamber (sav) sözüne şöyle devam etti: "Kuyruk sokumu kemiği dışında insanın bütün bedeni çürüyüp yok olur. Tekrar yaratılış bu kemikten meydana gelir...&qu…

Fotoğraf makinesinde poz Resim ya da fotoğrafçılıkta insan vücudunun duruş biçimi. Fotoğrafçılıkta, fotoğraf çekilirken makine objektifinin açık kaldığı süre. (mecazi) Doğallıktan yoksun, gösteriş amacı güden yapmacık davr…

Potur Arka tarafından kırmaları çok, bacakları dar, dizkapağına kadar geniş olarak inen bir çeşit pantolon: Potur şalvarı, hareli gömleği içinde heybetle yürüyordu. (İlgili cümle kaynağı: A. E. Kavaklı) Kırmalı ve potlu. Kı…

Potuk Geniş ve büzgülü, kıvrımlı. Deve yavrusu: Biliyorsunuz, öküzün yavrusuna dana, devenin yavrusuna potuk, derler: O potuktu... (İlgili cümle kaynağı: M. Kemal) Kısa boylu, bodur, tıknaz (kimse): Potuk Hasan'ın düğün…

Kurutulmuş çiçeklerden yapılmış bir çiçek potpurisi Karışım, derleme, seçmeler, harmanlama: Çünkü burası çiçekçilerin potpuri adını verdikleri çiçek demetlerine benzer. Potpurilerin içinde her türden mevsim çiçeği vardır. (İl…

Potkal Denizde bir yardım çağrısını, kaza ya da başka önemli bir olayı karadakilere bildirmek için gemi ya da mahsur kalınmış ıssız bir adadan suya bırakılan içinde genellikle içinde imdat mesajı veya mektup bulunan şişe: Sank…

Potin Konçları (üst boğaz kısmı) ayak bileğini az geçen, bağlı, düğmeli ya da yandan lastikli ayakkabı.

Gizli kalmış, henüz varlığı ortaya çıkmamış olan, gizil: Çevremizde gözlemlediğimiz atıklar insan sağlığı ve çevre için potansiyel tehlike oluşturmaktadır. Ortaya çıkabilecek, saklı duran yetenek ve özellik, kullanılabilecek her t…

Basketbol potası Pota, basketbol oyununda basket atılan 45 cm çapında metal çember olup basketbol sahasında dip çizgilerinin 1,20 metre içinde ve yan çizgilerden eşit uzaklıkta, 3,05 metre yükseklikte ve panya adı verilen lev…

Pot dikiş Kötü dikiş sebebiyle kumaşta oluşan büzülme veya kıvrım: "Ama şunun düğmelerine bir kez baksana pot dikilmiş. İlikleriyle bir hizaya getirilmemiş ki..." (H. R. Gürpınar) (mecazi) Yanlışlık, hata, gaf: &q…

Poşu Başa ve boyuna sarılan, kenarları saçaklı (püsküllü) ipek, pamuk, yün gibi kumaşlardan yapılmış bir tür başörtüsü, dolama: Kadının yüzünde poşu vardı. Sadece mavi gözleri ve poşunun altından sarkan saçları gözüküyordu. (İ…

Posta yoluyla kişilerin ya da kuruluşların adına gelecek olan posta gönderilerinin, sonradan kendileri tarafından alınmak üzere postanede tutulması. Alıcısı tarafından postaneden alınmak üzere gönderilen mektup veya paket: Arada s…