Kanıtlanmış, kanıtlı, hakkında delil bulunan, belgeli, delilli: Bu sırada harp vaziyeti görüşülmüş ve bu görüşme esnasında Alemdar paşa mufassal ve müdellel izahat vererek iç yüzünü meydana koymuştur. (İ. H. Uzunçarşılı) Kanıta da…

Bir şeyin, bir olayın başı ile sonu arasında geçen zaman aralığı, zaman bölümü, süre: Bir müddet beraber gittikten sonra vedalaşıp ayrılmışlar. Bir işin, bir oluşun içinde geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu zaman, vakit: Ben d…

Bir yere sürekli olarak giden, gitmeye devam eden (kimse): Vakit ikindiye dayanmıştı. Müdavim cemaat her zamanki gibi erken gelmiş, avluda bekleşiyordu. (Ali Şanverdi) Bir işi sürekli yapan (kimse): Haberlerin müdavimi olduğu için…

Alıp verme, değiştirme, elden ele gezdirme: Türkçemizde Devlet kelimesi en eski anlamı "müdavele" ve "tedavül" kelimeleriyle ortaklaşa bir madde olan "devl" kökünden çıkmıştır. Bu da sözlük anlamıyla &…

(halk dilinde) Yapılan bir iyiliğe karşı kendini borçlu sayma, kendini iyiliğe muhtaç hissetme, minnet: Ben istersem icabında bir saatçi dükkanı açar, kimseye müdana etmeden çoluk çocuğumu geçindiririm. (İlgili cümle) Yaranmaya, …

Karışma, araya girme, el atma: "Bu Allah'ın müdahale edeceği andır" dedi Şeyh, "Eğer ortada ihanetin zerresi varsa, Allah müdahale edecektir. Hal buysa, kenara çekilin. Zira büyük kuvvetlerin çarpışmasına pek az …

Müdafaa eden, savunan kimse, savunucu: O tohum imanın çoğalmasına, kökleşmesine sebep olur. İslâm müdafisi olur, küfrün karşısında durur. (İlgili cümle kaynağı: İ. Sarı) (hukuk) Bir davada, davacı veya davalının haklarını savunan…

Koruma, savunma, karşı koyma: Lazım geldiği gün vatanımızı nasıl müdafaa ettiğimizi ve güle güle öldüğümüzü; Türk, İslam milletinin, hatta kadınlarının müdafaa-i vatan için hayatlarını nasıl istihkar ettiklerini (hiçe saydıklarını) …

Müçtehit Müçtehit, ayet ve hadislerde açıkça bildirilmemiş veya kolaylıkla anlaşılamayan bir konuda, yine ayet ve hadislerdeki uzman kişilerin incelemesiyle açığa çıkan hükümlerle yargıya varan, karar veren din düşünürü. Aye…

Mücver Rendelenmiş kabak, maydanoz, un, soğan ve yumurtanın yoğrulup köfte gibi yağda kızartılmasıyla yapılan bir tür sebze yemeği. (...) kabağın diğer bir değerlendirme şekli olan mücver, Anadolu'da geçmişi yeni olan pata…

Yuvarlak: Yavuz Sultan Selim, müdevver bir kavuk giyerdi. Devredilmiş, (ondan ona) geçmiş. Döndürülmüş, tedvir olunmuş. Maliyeden Müdevver Defterler: Bu defterler 1945 yılından maliyeden Osmanlı Arşivine devredilen 26.000 de…

Suç işlemiş olan, suçlu, kabahatli, cürüm işlemiş olan kimse: Mesela sizin mücrim addettiğiniz adamlar da sizi mücrim addedebilirler (Halide Edip Adıvar). Bunlar meyanında eğer bir mücrim varsa cezasını ve hizmet eden varsa mükafatı…

Mücevher Mücevher, altın, gümüş gibi değerli madenler ve elmas, zümrüt gibi kıymetli taşlar kullanılarak genellikle el işçiliği ile yapılan; kolye, küpe, yüzük, bilezik, zincir gibi maddi değeri yüksek süs eşyasına ve takılara…

Cisim durumunda olan, elle tutulur gözle görülür olan, somut: Mücessem nesnelerin hızları, ses ve ışık gibi mücessem olmayan nesnelerin hızlarından çok daha yavaştır. (C. Yeniçeri) Soyut kavramlar için somut bir varlıkta tam olara…

Kitapların dış yüzeyine yıpranmaması için deri, bez veya kağıtla kaplı mukavva kapak yapıştıran veya diken kimse, ciltçi: Serbest çalışan ve sarayda çalışan mücellitlerin yanında bir üçüncü grup mücellit de kütüphanelerde kitap bakı…

Gerekli şeyler ile donanmış, teçhiz edilmiş: Birçok muhasara teçhizatı ve büyük toplarla mücehhez bulunan Osmanlı Ordusu, önce İstanbul'un etrafını Rumlardan temizledi sonra da şehri topa tuttu. (İlgili cümle kaynağı: Y. Bahadı…

Zorlayan, zorlayıcı: Mücbir sebepler genellikle sorumluluğu kaldırıcı ve sorumluluğu ileri bir tarihe erteleyici sonuçlar doğurur. Mücbir sebep: Kısaca beklenmedik zorlayıcı neden demektir. Mücbir sebep, hukukta bir görevin, taa…

Komşu, yakın. Çevresinde yakınında bulunan yer. Mücavir alan : İmar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve sorumluluğu altına verilmiş belediye sınırlarına komşu (bitişik) ya da yakın alan. Mekke mücavirleri : Hac ve di…

Din ve kutsal sayılan başka ülküler uğruna savaşan kimse, alperen: Her Müslümanın içinde yanan Müslümanlık aşkı, onu daima mücadeleye hazır bir mücahit olarak görmek ister. Böyle Müslümanlık aşkını yaşayan hiçbir mücahit de Hakk'…

Birbirlerine isteklerini kabul ettirmek için iki taraf arasında yapılan zorlu çaba, savaş: İkisinin arasında şiddetli bir mücadele başlamıştı. (örnek cümle) Herhangi bir amaca erişmek, bir kuvvete karşı koyabilmek veya başa çıkabi…

Çok gerekli olan, kaçınılmaz, vazgeçilmez: Gelecek olan bela ve musibetler kaderi mübrem midir yoksa kaderi muallak mıdır? (M. S. Hekim). Kimse karnını doyurmadan, su içmeden, nefes almadan yaşayamaz. Önceki kuşaklarda adeta bunlar …

Ayrılık, başkalık: İşte şark ile garp arasında uzlaşmaz mübayenet budur. (İlgili cümle kaynağı: R. E. Ünaydın) Tutmazlık, karşıtlık, uyuşmazlık: Şahitler arasında mübayenet vardır. Beş senelik bir zaman geçmiş, elbette ki şahitler…

Mübaşir Mahkemede duruşmaya girecekleri ve tanıkları çağıran, yargıcın emirlerini bildiren, kağıt ve dosyaları getirip götüren görevli, çağrıcı kimse: Duruşma salonunun kapısında bir mübaşir vardı, yabancı ona, "Kapı ne z…

Çekişme, vuruşma, savaşma: Umumi ve hususi tarihi baştan başa mübareze ve cidal gürültüleri dağdağasıyla dolmuş olan Türkler, denilebilir ki sükun ve huzuru hissetmeden doğar, yaşar ve ölür. (İ. Akbal) Eskiden savaş meydanında kar…

Kutlu, kutsal: Apaçık kitaba andolsun ki, biz onu (Kur'an'ı) mübarek bir gecede indirdik... (Duhan Suresi 3. Ayeti) Hayırlı, uğurlu: Cuma, mübarek bir gündür. Çok saygı duyulan: Mübarek, çok büyük bir insandı. (derleme cü…

Abartma, abartı: Ancak hakikatleri çarpıtmamak için, yani hiçbir yalan ve mübalağa katmamak için de daima kendimi kontrol etmeye çalışıyorum. (İrfan Yılmaz) Mübalağa etmek: Sözün etkisini güçlendirmek için herhangi bir şeyi oldu…

Değiş, değiş tokuş, değişim, değişme: 9 Eylül 1922'de İzmir kurtarılıp Kurtuluş Savaşı bitince Türk ve Yunan tarafları esirlerin karşılıklı mübadele anlaşması yaparlar. (örnek cümle) Mübadele değeri : (iktisat) Değişim değer…

Mizahi yönü baskın, eğlenceli, esprili, takılmaktan ve şaka yapmaktan hoşlanan (kimse): Derslerden sonra yanıma geldiğinde “Yine sinir ettim onları,” derken yüzündeki muzip ifadeyi unutmam ne mümkün! (İlgili cümle kaynağı: Oğuz Şens…

Zararlı iş, zararlı olma: "Yine ne muzırlık planlıyor? Yarın bir gün ölüp gidecek!" (mecazi) Zarar verici yaramazlık, haylazlık: Yine bir yaz günü, yapacak muzırlık ararken birimizin evden getirdiği kibrit kutusu günümü…

Zararlı, zararı dokunan: Din, iman, Kur'an, hukuk, tarih, töre, ırz, namus, helal ve haklıya karşı yayın yapıp duruyorlar, her güzelliğin karşısında, her muzır işin peşinde ve yanındalar. (Mahmut Esad Coşan) (mecazi) Her şeyi…

Üstünlük elde etmiş, zafer kazanmış, kahraman, yenmiş, utkulu: Yoksa hiç bir tarih, on misli düşmanla çarpışarak muzaffer olmuş bir millet, muzaffer bir ordu gösteremez. Bu, yalnız Türk tarihinde ve onun mütevazi sahifeleri arasında…

Muylu (teknik) Başka bir parça için dönme ekseni görevini gören, silindir biçiminde parça. Bir milin yatak içinde kalan kısmı. Millerin yatak içinde yuvarlanarak dönmelerini sağlayan kısımlarına muylu adı verilir. Muylular…

Aynı nitelik ve özelliklere sahip olan, benzer, denk, eş, mümasil: Uygurca ile muvazi güzel eski kelimeler, eski şekiller bulunmaktadır. (İlgili cümle kaynağı: S. Çağatay) Koşut, paralel: Her iki medeniyet birbiriyle münasebet tes…

Denge, denkleşme, denk gelme, balans: Fakat ruhun ve vücudun ihtiyaçları arasında bir muvazene kurmanın, beşeriyetin huzur ve selameti adına, bir zaruret olduğuna inanır. (İlgili cümle kaynağı: S. Ayverdi) Muvazeneli: Ölçülü, de…

Bir yere ulaşma, varma, varış: Niğde'ye muvasalatımızdan birkaç saat sonra gelen malumatta Çiftehanın zaptedildiği bildirildi. (F. Yılmaz) Muvasalat etmek: Varmak, ulaşmak: "Kardeşlerim, fevkalade meşakkatli bir yolculu…

Geçici, belli bir vakte bağlı, eğreti: Biliyoruz ki dünya bizim asıl yurdumuz değil, muvakkat bir imtihan yeri. (İlgili cümle kaynağı: M. E. Coşan) Muvakkaten: Geçici olarak, az bir zaman süresince: Bu akşam muvakkaten bu rolü s…

Uygun, yerinde, yaraşık: Bu rivayet daha muvafık, mana itibarıyla daha doğrudur... Oydaş, hemfikir: Encümenle de bu hususta muvafıkız. (İlgili cümle kaynağı: Meclis-i Mebusan) Muvafık olmak: Uygun düşmek, kabul edilebilir olm…

Başarı elde etme, başarılı olma, başarı: Bir insan, hayatında büyük bir muvaffakiyet (başarı) kazanabilir, fakat yalnız onunla övünerek kalmak isterse, o muvaffakiyet de unutulmaya mahkumdur. Onun için çalışmak ve daima muvaffakiyet…

Başarmış, başarılı (kimse): Bu romanda Peyami Safa o kadar muvaffaktı ki ben de sanki kendisi ile aynı hastahane koğuşunda yatmış, aynı bulantı ve bunaltıları çekmiş, aynı gençlik duygularını paylaşmıştım. (E. Göze) Başarılmış, ba…

Uygun görme, onaylama, razı olma, kabul etme: Efendimizin (sav) sözleri ve davranışlarıyla birlikte yanlarında başkalarınca yapıldığı halde sükutlarıyla muvafakat buyurdukları işlerde sünnet çerçevesi içinde yer alır... (N. F. Kısak…