Sakağı, çoğunlukla, atlarda, eşeklerde ve katırlarda görülen, insanlara ve başka hayvanlara da bulaşabilen öldürücü, bulaşıcı bir hastalıktır; ruam olarak da adlandırılır. Sakağı, genellikle atlarda olur. Hayvan terliyken su içer…

Eksantrik Merkez dışı, merkezden kaçık (olan). (mecazi) Ayrıksı. Geometride, iç içe olup merkezleri farklı olan (daireler). (teknik) Düzgün dairesel hareketi doğrusal gidip gelme hareketine dönüştüren mekanizma. Eksa…

İnsanın kendine karşı duyduğu saygı, şeref, öz saygı, haysiyet, izzetinefis: Benliğine ve onuruna düşkün nice sıradan insan tanıdım ki, bunları hiçe sayarak efendiliğe yükselmiş kişiler yanında dev gibi büyüyorlardı. (K. Taşkent) …

Sakal Yetişkin erkeklerde yanak ve çenede çıkan kılların tümü: "Ata kişinin sakalı olur..." O mazide sakalı olmayan bir çehre bile düşünülemezdi. Erkekler ancak daha büyümedikleri, ya da köse oldukları için sakalsız…

Şecere (Arapça) , soy ağacı, hayat ağacı demektir. Şeceresi temiz : (deyim) Soylu, iyi nitelikleri olan, kötü bir geçmişi olmayan. (Birinin) Şeceresini bilmek (okumak) : Biriyle ilgili bütün bilgilere sahip olmak, gelmişini, ge…

Astronot ve kozmonot Astronot ve kozmonot aynı şeydir ve uzay adamı demektir. Yani araçlarıyla yer ötesine yani uzaya yolculuklar yapmak amacıyla eğitilmiş kimse demektir. Aralarındaki tek fark, Amerika'da uzay adamına ast…

Ölmek Yaşamaz olmak, dirimi sona ermek, can vermek: Ölmek değildir; bu Dünya'nın en feci işi. / Güzel olan odur ki, öldükten sonra da yaşar kişi. (Y. Hayaloğlu) (mecazi) Solmak: Bu çiçek soğuğa dayanamaz çabuk ölür. (m…

Mahşer meydanı (Arapça) Kıyamet günü ölülerin dirilip toplanacaklarına inanılan yer. (mecazi) Büyük kalabalık: Günün belli saatlerinde, bir mahşere dönüşüyor penceremin önü. Mahşer ile ilgili deyim, birleşik fiil ve kel…

Naylon Naylon, (yapımcısının verdiği ad) ana polimer zincirinin bütünleyici parçası olarak tekrarlanan amit grupları içeren ve yapısal öğelerinin eksen yönünde yer aldığı lifler haline getirilebilen uzun zincirli sentetik po…

(Aksaklıkları gidermek için yapılan) Düzeltme ya da iyileştirme işleri, ıslah etme. Reform eş anlamı. (tarih) Osmanlı Devletinde, 17. yüzyılın sonlarından başlayarak, Batı Avrupa'nın gösterdiği gelişmeyi izleyebilmek amacıyla…

Bıyık ile ilgili deyimler ve anlamları Pala bıyık İçinde "bıyık" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Bıyık altından gülmek : Birinin durumuna belli etmemeye çalışarak a…

Suya batırılmak ya da üzerine su dökülmek, serpilmek, sürülmekle su almış olan. Islak kargaya (fareye, tavuğa) dönmek : (deyim) İyice ıslanmak. (argo) Çok korkmuş olmak. Islanmışın yağmurdan korkusu olmaz : (atasözü) Daha…

Çift taraflı kaldıraç Kaldıraç, bir dayanma noktası üzerinde inip kalkarak az bir kuvvetle ağır yükleri kaldırıp indirmeye ya da büyük bir direnci yenmeye yarayan çubuğa verilen addır. Kaldıraçlar üç çeşittir: Birinci kal…

Gaybubet, bir yerde bulunmayış, göz önünde olmayış, yokluk demektir: İki ay devam eden gaybubeti sırasında işlerini kardeşi yürütmüştü. (örnek cümle) Gaybubet etmek: (Ortadan) Kaybolmak, çekilip gitmek, görünmez olmak: Ardında h…

Ağ İplik, sicim, tel, naylon iplik vb. ile gevşek düğümler yaparak kafes biçiminde örülen örgü: Balık ağı. Biçim bakımından ağa benzeyen şey, şebeke: Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan. Örümceğin karnı arkasındaki bir…

Su ile ilgili deyimler ve anlamları Su İçinde "su" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Su dökmek : Küçük abdest bozmak: "Sen başla. Benim küçük su dökmem lazım,&qu…

Ağaç ile ilgili deyimler ve anlamları Ağaç ve kökleri İçinde "ağaç" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Ağaç gibi dikilmek : Ayakta sürekli beklemek: Az sonra ikisi de …

Dünya ile ilgili deyimler ve anlamları Dünya İçinde "dünya" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler: ( atasözlerine geç ) Dünya ahiret bacım (kardeşim) olsun : Karşı cinsten bir bayan kişi ya da…

(hukuk) Birisini dava eden, birisi aleyhinde dava açan, uyuşmazlığı belirli kurallar içinde yargı organına götüren kimse. (mecazi) Şikayetçi: Bize hakkı, hakikati zamanında anlatmayanlardan davacıyım! (İlgili cümle kaynağı: A. S…

Bir bilim ya da sanat dalında özel ve belirgin yöntem, çığır ya da öğreti: Hacı Arif Bey'in şimdi Romantik Ekol dediğimiz, bütün ağırlığı şarkı formuna veren yeni musiki akımı, 1850'lerde başladı. (felsefe) İlmin herhangi…

Çam sakızı Çam sakızı, çam ağacının öz suyundan elde edilen, keskin kokulu ve acı bir tada sahip reçinedir. Bal renginde olan çam sakızı reçinesi, ağaçtan salgılandığında bal kıvamında ve yapışkanımsı olup bekledikçe sertleşir…

Gerekenden ya da alışılandan çok (olan). Daha çok, aşkın: Türkiye'de koyun sayısı inek sayısından fazladır. Artmış. Gereksiz, yersiz. Fazla ile ilgili atasözü ve deyimler İçinde "fazla" kelimesi geçen atasözle…

Halef, birinden sonra gelip onun yerine geçen kimse demektir; ardıl olarak da adlandırılır: Günün birinde kendisine bir halef seçmesinin zamanı geldiğinde etrafına daha dikkatli bir şekilde baktı, atayacağı kişinin son yıllarda nele…

Davul Büyük ve enlice bir kasnağın iki tarafına deri geçirilerek yapılan ve bir yanı tokmak, diğer yanı da çubukla vurularak çalınan bir çalgı türü: Bütün alanlar, sokaklar, gece gündüz, davul zurna sesleri, hurralar, naralarl…

Balalayka çalgısı Balalayka, gövdesi üçgen ve yassı, uzun saplı ve üç telli olup mandoline benzeyen bir tür Rus ve Ukrayna halk sazıdır ya da bu saz eşliğinde oynanan oyundur. Balalayka genellikle çıplak parmakla çalınır. Te…

Buluğa ermiş, döl verme çağına, ergin duruma gelmiş olan, erin: Baliğ olmakla artık çocukluk sona ermiş ve erginlik (yetişkinlik) dönemi başlamıştır. (İlgili cümle kaynağı: A. Dilipak) Baliğ olmak : Erişmek, varmak, ulaşmak: Bor…

Atatürk'ün balmumu heykeli Arıların peteklerini yapmak için karın halkaları arasından salgıladıkları yumuşak ve sarımtırak madde. Bu maddenin sanayide kullanılmak üzere hazırlanmışı. Bal mumu cilası : Bal mumu ve ter…

Balina (zooloji) Balinagillerden, uzunluğu 30-35 metreyi, ağırlığı 14-15 tonu bulan, memelilerin en irisi olan ve derisi altındaki 40-50 cm kalınlığındaki yağı ve çenesiyle damağına sıralanmış yassı çubukları için avlanan ve…

Balistik Merminin ateşlendikten sonra hedefe varıncaya dek karşılaştığı etkileri inceleyen bilim dalı. İç balistik (namlu içindeki etkiler) ve dış balistik (yer çekimi ve hava direnci etkileri) olarak ikiye ayrılır. Balistik…

Bir seçimde, seçilmek için gerekli oyu, ilk turda adaylardan hiçbirinin alamaması, dolayısıyla, seçimin sonuçsuz kalması ve yapılmamış sayılması durumu. Balotajlı ilk turda yeterli oyu toplayamamış aday için kullanılır. Bu nedenle…

Balsam Balsam, bazı çam çeşitlerinden ve tropikal ağaçlardan elde edilen, çeşitli uçucu yağlar ve reçine karışımından oluşan, parfüm ve birtakım ilaçların yapımında, ayrıca bazı acı ya da pis kokulu ilaçların tat ve kokularını yok …

Barakuda balığı avını parçalarken Barakuda, Sphyraenidae ailesinin yaklaşık 20 tür yırtıcı balığına verilen genel addır. Barakuda balıkları tüm sıcak ve tropikal bölgelerle birlikte daha ılıman bölgelerde de bulunurlar ve 10 -…

Nükleer reaktör Enerji veya faydalı radyasyon üretmek için, uranyum, plütonyum gibi elementlerin atom çekirdeklerinin parçalanmasından yararlanılarak içinde bir nükleer fisyon zinciri reaksiyonunun oluşturulduğu ve kontrol al…

Banker Faizden para kazanmak amacıyla ödünç para (kredi) verme işleriyle uğraşan ve hisse senedi, tahvil gibi taşınır değerlerin alım satımına aracılık eden gerçek ve tüzel kişi: Piyasa bankeri, borsa bankeri vb. Banka sahib…

Balık Balıklar, omurgalı hayvanlar sınıfına giren, yaşamlarını su içinde sürdüren ve çoğunlukla solungaçlarıyla solunum yapan canlılardır. Solungaçlar sayesinde su altında oksijen alabilirler, bu da sucul yaşam için kritik bir…

Banliyö Treni Banliyö, büyük kentlerin çevrelerinde günlük gidip gelme mesafesindeki yerleşim bölgesine verilen addır; yörekent olarak da adlandırılır. Metropollerin etrafındaki daha küçük yerleşim birimlerine banliyö denir. Ç…

Banka Para ticareti yapan, faizle para alıp veren, ödemelerde aracılık eden, ücret karşılığında kredi, kambiyo gibi her çeşit parasal işlemleri yürüten, kasalarında para, değerli evrak, eşya saklayan, doğrudan yatırımlara da …

Petekli bal Arılar tarafından çiçeklerden ve meyve tomurcuklarından alınarak yutulan nektarın, arıların bal midesi denilen organlarında kimyasal değişime uğrayarak oluşan ve kovandaki petek gözeneklerine doldurulan doğal ve t…

Balayı tatili Balayı, evlilik yaşamının ilk günleri, genellikle ilk ayına verilen addır: Ömrünün en güzel günlerinin bu günler, yani adı üstünde bal-ayı olduğunu düşünüyordu. (G. Flaubert) Balayına çıkmak : (Genellikle nika…

Kitap bandrolü Fikir ve sanat eserlerinin izinsiz çoğaltılmalarını önleyen ve üzerine yapıştırıldığı ürünün orijinal olduğunu gösteren holografik özellikli güvenlik etiketi. Bandrolü olmayan kitaplar eser sahibinin izni olmadan &qu…

Balgam taşı Balgam taşı, Hacı Bektaş köylerinde çıkarılıp işlenerek sigara tablası, vazo, tabak gibi şeyler yapılan, Hacı Bektaş Taşı da denen sarımsı, damarlı ve yarı saydam bir taştır; oniks olarak da bilinir.

Bakı kulu, Osmanlılarda, defterdarlık merkez örgütünde devlet gelirlerini toplayan görevliye (vergi denetçisine) verilen addır. Bakı, bakmaktan gelir, bakı kulu, teftiş memuru demektir. Bakı teşkilatı Yavuz Sultan Selim zamanında vü…

Bakkal Bakkal, temel gıda maddeleri, içecekler ve çeşitli ev gereksinimlerini perakende olarak satan kişi ya da bu ürünlerin satıldığı küçük dükkandır. Mahalle kültürünün önemli bir parçası olan bakkallar, genellikle ekmek, sü…

Gelecekteki olayları kaçınılmaz bir biçimde belirleyen ilahi iradenin insan ve toplum için çizdiği yaşayış biçimi, kader, talih. Şans: Zurnada peşrev olmaz, ne çıkarsa, bahtına! (Atasözü)

Bahriyeli Subay ve Askerler Deniz kuvvetlerine bağlı asker, astsubay ya da subay: Esas deniz askeri "levend" denen bahriyeli tayfa idi. Gemiyi yürütür ve savaşırdı. Levend, top dışında her türlü kesici, ateşli ve de…

(mecazi) İri, büyük (insan ya da hayvan). Oynatılan ayı. (Kimi yerlerde) Doğan ve atmaca gibi yırtıcı kuşlara verilen ad. Balaban aş pişirmiş, çocuklarını başına üşürmüş : (atasözü) Bir kimsenin kotardığı iyi şeyden kendisi…

Bahşiş Bir hizmeti yapana, o hizmetten hoşnut kalındığını göstermek amacıyla fazladan verilen para: İşlerinde gayret gösterenlere bahşiş verilmesi usuldendi. (E. Z. Karal) (eski.) Armağan, hediye, ihsan: Gelinin duvağını bah…

Bakla (botanik) Baklagillerden, Türkiye'nin her yerinde yetiştirilen, tazeyken genellikle kabuğuyla, kurusunun da taneleri pişirilip yenen, yeşil badıçları ve kuru tohumları da aynı adla anılan bitki. Bir zinciri oluştu…

Bakteri Bakteri, basit yapılı bitkilerle basit yapılı hayvanlar arasında yer alan, sadece mikroskopla görülebilen, bir hücreli, çekirdeksiz, klorofilsiz, bölünerek çoğalan, yararlısı da zararlısı da olan bir mikrop türüdür.

Bakalorya, Fransız liseler örnek alınarak, ilkin Galatasaray Lisesinde, daha sonra bütün Türkiye liselerinde 1936'ya değin uygulanmış olan, lise bitirme sınavından sonra üniversiteye girme hakkı veren bir çeşit olgunluk sınavıdı…

Bir bakanlığın başındaki kişi. Bakmak eylemini yapan (kimse). Bakanlar Kurulu : Başbakan ve bakanlardan oluşan kurul, hükümet, kabine. Bakan ile ilgili atasözleri ve anlamları Bakan göze bağ (yasak) olmaz : Kimsenin, göz…

Bakmak ile ilgili deyimler ve anlamları İçinde "bakmak" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları: Baktıkça alır : Güzelliği birdenbire göze çarpmaz. Baktıkça bakacağı gelmek : Bakmaktan kendini alamamak, uzun uzun bak…

Akreditif işleyiş şeması Akreditif ithalatçının (alıcının) talebi üzerine, ithalatçının çalıştığı bir banka tarafından ihracatçıya (satıcıya) verilen, belirli şartların yerine getirilmesi koşuluyla sattığı mal ve hizmetlerin b…

Akrabalık Kan bağıyla birbirlerine bağlı olan kimseler: Düğünlerde, bayramlarda akrabalar mutlaka bellenirdi. Amcalara, dayılara, teyzelere gidilir, akraba bağları kopmazdı, devam ederdi. (İ. Köken) Birinin evliliği yoluyla ar…

Akordiyon Üstündeki tuşlara basıp içindeki maden dilcikleri titretip seslendirerek çalınan körüklü bir el çalgısı. Kumaşlarda makineyle yapılmış, pliden daha ince kırma. (mecazi) Ezilmiş, iç içe geçmiş. Akordeon etkisi…

Akort etmek (Fransızca, müzik) Çalgılarda ses ayarı, düzen. Armoni oluşturmak üzere kullanılan ses gruplarından her biri. Akort ile ilgili birleşik fiil ve kelimeler Akort anahtarı : Piyanonun ses düzenini, telleri ge…

Akrobat Genellikle sirklerde izleyicileri eğlendirmek ve şaşırtmak için yerde ve tel, at, bisiklet, ip vb. üzerinde dengeye dayanan, tehlikeli, heyecan verici gösteriler yapan kimse, cambaz: Ejderhalar, zıplayıp hoplayan akro…

Tel üzerinde motosikletli akrobasi gösterisi Yerde, tel, at, bisiklet vb. üzerinde tehlikeli atlama ve denge hareketleri yapma; cambazlık: Kristal'in arkasındaki Karagöz Bahçesinde ise genellikle sirkler ve cambazhaneler k…

Yaşça birbirine yakın, denk yaşıt, boydaş, öğür: Muhtarla akrandı, çocukluk ve askerlik arkadaşıydı. (E. Demirel) Durum ve mevkice eşit olanlar: Ressamlıkta akranı nadir, hoşsohbet bir rind-i kâmildi. (Mehmet Süreyya Bey)

Aksayan, hafifçe topallayan. (mecazi) İyi gitmeyen, bozuk, iyi işlemeyen, geride kalan. Türk müziğinde kullanılan kıvrak bir usul. (edebiyat) Eski Yunan ve Latin şiir ölçüsünde, sondan bir önceki hecesi kısa olacak yerde uzun …

Akmak ile ilgili atasözleri İçinde "akmak" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları: Akacak kan damarda durmaz : Kimi durumlarda önlem alınsa bile, iş olacağına varır, doğacak zararlar kaçınılmaz olur. Akan suyun da …

Düşman ülkesine akın yapan savaşçı. (spor) Forvet eş anlamı. Akıncı beyi : (tarih) Osmanlı İmparatorluğunda akıncı güçlerinin komutanı. Akıncı kadısı : (tarih) Osmanlı İmparatorluğunda, devlet adına, akıncı güçlerinin yanlar…

Eski bir akkor lamba Akkor, ısıtılarak kızarıklığa varıncaya kadar kor hale getirilen bir maddenin durumunu ifade eder. Edison, tarihte ilk akkor filamanlı elektrik lambasını icat eden kişidir, bu icat 19. yüzyılın ortalarında…

Yankı. Bir ışığın ya da bir biçimin bir yüzey üzerine çarpıp orada görünmesi, yansı. (edebiyat) Bir cümlede bulunan iki sözcüğü ya da tamlamayı aynı ya da başka cümlede yeri değiştirilmiş olarak tekrarlama sanatı, çaprazlama. → …

Akide Şekerleri Bir şeye inanarak bağlanış, din inancı, inan, inan bağı. Şekerin kaynatılarak ağda durumuna getirilmesiyle yapılan, daha çok akide şekeri denen renkli, kokulu, katı şeker. Akidesi bozuk : İnanıp bağlanışı…

Verimsiz, kısır, döl veremeyen: Bu iki ırk hicret edince artık orası çorak ve akim bir saha kalmıştır. (Toplumsal Tarih) Sonuçsuz, başarısız: "O halde harekatın ertelenmesi gerekir" kararıyla birinci teşebbüs akim kaldı. …

Akasya çiçeği Çoğunlukla tropikal bölgelerde yetişen ve bazı türlerinden tanen ve zamk gibi yararlı maddeler elde edilen ağaç, salkım ağacı. Aynı takımın baklagiller familyasından, salkım halinde beyaz çiçekler açan, kolay y…

Elektrik akımı (fizik) Hava, su gibi akışkan maddelerin ya da elektrik gibi bir enerjinin herhangi bir yöne doğru yer değiştirmesi, akıntı: Kapıları, pencereleri açtı, güçlü bir hava akımı odanın havasını bir anda değiştirdi…

Yıldırma, talan, çapul, silahlı güçleri şaşırtmak, dağıtmak gibi amaçlarla ve çevik kuvvetlerle düşmanın denetimindeki topraklara yapılan saldırı: Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik (İlgili cümle kaynağı: Y. K. Beyatlı). Kala…

Akışkan Normal ısı derecesinde sıvı durumda bulunan (madde). Sıvılarda molekülleri birbiri üzerinden kayabilen ya da gazlarda kendi başına yer değiştirebilen, böylelikle kendilerine özgü bir bitimleri olmayıp içinde bulunduk…

Akıl Düşünme, anlama, kavrama yetisi, us, şuur: Elbette ki duygulanmanın sonucu olan şiire düzen veren akıldır (S. K. Yetkin). Aklı yerinde ama sabaha çıkamayacağına kalıbımı basarım (S. Faik). Aklı savunuyoruz ama güzellikte…

Herhangi bir elektriksel, manyetik vb. kuvvet alanının, bu alanın içindeki belli bir yüzeyde duyulan şiddeti. Akı, bu yüzeyden, alanın geçirdiği varsayılan kuvvet çizgilerinin yoğunluğu biçiminde düşünülür ve bu yüzeyin yüz ölçümüyl…

Akçe Selçuklular ve Osmanlılar'da para birimi olarak kullanılan gümüş sikke. Osmanlılar döneminde kullanılan ve bir paranın üçte biri değerindeki ufak gümüş para (1 kuruş = 40 para, 1 para = 3 akçe) . (mecazi) Para, na…