Fizikçi Joule'ün adından. Jul fizikte bir newton'luk bir kuvvetin, uygulandığı noktayı kendi doğrultusunda 1 m hareket ettirmesiyle yaptığı işe eşdeğer enerji (mekanik, ısı ve elektrik) birimi. Simgesi J. Elektrikte 1 jul…

Jönprömiye (ya da jön) bir tiyatro oyunu ve sinema filmindeki başrol ve bu başrolü oynayan erkek oyuncuya verilen addır: Bir adam, evet, beyaz smokinli, çenesine kadar briyantine batmış bir jönprömiye var arkamdaki ekranda... (Kolek…

Saç jölesi Saçların istenen şekli alması ve bu şekli uzun süre muhafaza etmesini sağlayan, saçlara sürüldükten sonra kuruyarak iyice katılaşan, yumuşak, parlak ve yarı saydam madde: Saç jölesi. Meyve suyunun pelteleştirilmiş …

Jurnal, II. Abdülhamit döneminde jurnalciler tarafından, devlet ve özellikle saray aleyhinde çalıştığı ileri sürülenler için saraya verilen soruşturma yazısı. Jurnal etmek : Bir kimseyi jurnalle ele vermek. Jurnalci : Kişileri j…

Jüri Yarışma, sınav vb. etkinliklerde yarışmacıların performanslarını değerlendirmek, başarılı, üstün olanları seçmek amacıyla işinin ehli kişilerden oluşturulmuş geçici kurul, seçiciler kurulu. (hukuk) Kimi ülkelerde yurtt…

Bir sandalda küreği tutan ıskarmoz (denizcilik) Kürekli tekne, kayık ve sandalın yan kenarına küreğin bağlanması ve oturması için dikine yerleştirilmiş iki adet sert ağaç çubuk veya hilal ay şeklindeki oynar parça.

Hasat zamanı çalışan ırgatlar Tarla, bağ, bahçe ve toprak işlerinde ağır işleri gören gündelikçi, tarım işçisi ( rençper , amele eş anlamları): Sonra tarla bizden korksun diye bir besmele ile girer ırgatlar tarlaya (H. Mahir). …

Eski bir konuyu ikide bir de yeniymiş gibi söz konusu yapmak, sıkacak şekilde tekrar tekrar aynı konuyu açmak: Ne söyleyeceğini bilemeyen politikacı, her gittiği yerde eski nutuklarını ısıtıp ısıtıp sürüyordu (N. Muallimoğlu). Daha …

Şüpheye, vehme, tereddüde ve kuruntuya düşürme: Hilmi Efendi Hazretlerinin irad ettiği kelamdan bazı cümleler bendenizin nazar-ı dikkatini celbetti. Yani, mutlak surette irad ettikleri kelam, bazı manalar iham etti. Zannedersem mak…

Çok kötü ve zararlı kimse: Her işte bir ifrit gibi kabaran izzetinefis, sevdanın önünde siner, büzülür, yok olur. (İlgili cümle kaynağı: H. R. Gürpınar) Cinlerin çok zararlı ve çok korkunç kabul edileni: Süleyman peygambere verile…

Bir işi, gerektiği gibi değil de günün şartlarına göre yapma, sağlam bir temele dayandırmadan iyi kötü yoluna koyma, idare etme, geçiştirme: Her müşkül karşısında amirleriniz size: "İdare-i maslahat ediniz" der, işin için…

Bir iş yapmak için duyulan karşı gelinemez istek: Bunlardan biri taklit içtepisi olup, insanlarda doğuştan vardır; insanlar bütün öteki yaratıklardan özellikle taklit etmeye olağanüstü yetili olmasıyla ayrılır ve ilk bilgilerini de…

(dil bilgisi) Bir nesneyi ya da kavramı, adını oluşturan seslerle değil de, doğrudan doğruya grafik olarak simgeleyen işaret: Hiyeroglifler, Çin ve Japon alfabesi ideogram örnekleridir. (toplum bilim) Bir nesne ya da bir düşünce…

Bir şeyi bir durumdan ya da biçimden başka bir duruma çevirme: Hastane gemisi haline ifrağ olunmuş ticaret gemileri muhasamatın devamı müddetince başka bir cihete tahsis edilemeyeceklerdir (Resmi Gazete - 1953). (biyoloji) Boşalt…

Belirli bir ideolojinin taraftarı veya savunucusu: İdeolog, politik, felsefi, bilimsel, dinsel, toplumsal veya başka bir konuda bir öğreti oluşturan belirli bir düşünme şekline fanatik olarak bazen de körü körüne kendini adamış kiş…

Mahrem, batıni, ezoterik eş anlamları. İçte kalan, saklı, gizli: Herkes - aşağı yukarı bir düşünceyle - kabul eder ki, insan kendi içrek olaylarını, yalnız kendi vicdan durumlarını sezgili olarak algılar. (İlgili cümle kaynağı: K…

Herhangi bir konuda çok ileri gitme, ölçüyü aşma, aşırı davranma, taşkınlık: İfrat, haddini yani meşru sınırı aşmak, başkasının hak sınırlarına tecavüz etmek anlamına gelir. İfrata kaçmak : (deyim) Çok ileri gitmek, aşırı davran…

Görüş, bakış açısı, anlayış, kavrama biçimi. Bir iş hakkında şahsi görüş açısına göre verilen hüküm. (hukuk) Yasada ya da örf ve adet hukukunda uygulanacak kuralın açıkça ve tereddütsüz olarak bulunmadığı konularda, yargıc…

İçtima Toplanma, toplantı. (gök bilimi) Kavuşum. (askerlik) Askerlerin silahlı ve tam donatımlı toplanmaları: Bölük teftiş için içtimaya geçti. İçtima etmek : Toplanmak. İçtima mıntıkası : (askerlik) Seferberlik dur…

Irk eşitliği Soy. İnsan türünün, sürekliliği soya çekimle gerçekleşmiş belli başlı çeşitlerinden her biri: Beyaz ırk, siyah ırk vb. (zooloji) En az bir karakter bakımından değişik olan ve aralarında verimli çiftleşmeler ya…

İçgüdü, psikolojide bir türün tüm bireylerinde doğuştan aynı özellikleri gösteren ve bilinçlilik dışında gerçekleşen ortama uyarlanma ve varlığını sürdürme gücü (eş anlamları insiyak, sevkıtabii): Analık içgüdüsü, yaşama içgüdüsü vb…

Irmak (Kızılırmak) Özellikle genişliği ve taşıdığı su niceliği bakımından, su, dere, çay gibi akarsuların en büyüğü, nehir: Burası da büyük bir ırmak kenarında, bağ ve bostanlarla kaplı, meyvelik ve ağaçlık güzel bir şehirdir…

Isının termal görüntüsü Isı, fizikte bir cisimdeki sıcaklığın artmasına neden olan fiziksel enerji, hararet eş anlamı: Isı atomlar arası çekim gücünü yenerek maddenin oylumunu artırır. Isı ile ilgili birleşik kelimeler ve an…

Herhangi bir nedenden ötürü değerini yitirmiş (şey): Sanayileşmiş ülkelerdeki teknik buluşların hızlı bir tempoda gerçekleşmesi, yepyeni araç gereçlerin ıskartaya çıkmasına yol açıyordu. Bazı kağıt ve taş oyunlarında işe yaramadığ…

Dişlerini geçirip sıkmak: Köpek çocuğu bacağından ısırmış. Dişleriyle tutup koparmak: Elmayı ısıra ısıra yiyor. İçinde "ısırmak" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları: Isıran (ısıracak) köpek dişini (diş) göster…

Irz, bir kimsenin, başkalarınca dokunulmaması ve saygı gösterilmesi gereken iffeti: Peygamberimiz (sav) "Kim (din) kardeşinin ırz ve namusunu onu gıybet edene karşı savunursa, Allah da kıyamet günü o kimseyi cehennemden korur.&…

Isıl Pil (TÜBİTAK) Isıl pil, fizikte birbirine seri olarak bağlanmış çok sayıda ısıl çiftlerden oluşan ve böylece kolay ölçülebilir bir elektromotor kuvvet oluşturan, duyarlığı artırılmış ısıl çift. Termopil eş anlamı. Bir k…

Müslüman olmayıp muhtemel düşman olan yabancı devletler ve bu devletlerin vatandaşları: Ali Onbaşı "At gavur at, kanını emdiğin masum milletlerin parasıyla yığdığın o topların gülleleri Müslüman göğsünü delemez. Sonunda hangim…

Yüce Allah'ın isimlerinden biri: "Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklal." (M. A. Ersoy) Doğru, gerçek: Karac'oğlan der ki bu sözüm haktır / Alemi seyrettim, akranın yoktur. (Karacaoğlan) Adaletli davranm…

Hak ve adalete uygunluk, doğruluk, nasfet. Örnek cümleler: Hakkaniyet, iyiyi kötüden, doğruyu eğriden ayırmak üzere Yaratıcı'nın bizlere, kullarının bilinç ve vicdanlarına koyduğu duygudur. (İ. Sarı) Birbiri içinde tecelli e…

Kadın köle, cariye: Haremlerde barınan ve konumlarına göre, "besleme", "halayık" denen kızlar, köle olmadıkları gibi, bunlara ücret de ödenmez, ancak gördükleri hizmete karşılık büyütülüp eğitilerek gelin edilirl…

Hafiye, kişi ya da olaylar hakkında özel soruşturmalarla ve gizlice edindiği bilgileri ilgililere ileten kimse: Kendisini takip eden kişinin devletin istihbarat teşkilatında çalışan bir hafiye olduğunu öğrenen Mehmet Akif'in gö…

Bir mıknatıs manyetik alanının Gauss birimi ile gösterilmesi Gauss, manyetik akı yoğunluğunun elektromanyetik birimi bir başka deyişle manyetik alanın şiddet birimidir (Alman matematikçi ve fizikçi Johann Carl Friedrich Gauss&…

hal: Sebze ve meyve hali Sebze, meyve, bakliyat vb.nin satıldığı yer: Sabah gün doğmadan halden mal alıyor. (E. Okçuoğlu) Tahttan indirme: Hatta Sultan Abdülaziz'in hal'ini hazırlayanların elebaşısı olan Serasker Hüseyin…

Tartıda ağırlığı az gelen, yeğni: Vücudu hafifti kuş tüyü gibi. (O. S. Orhon) Güç ya da yorucu olmayan, kolay: Hafif bir görev. Ağırbaşlı ya da ciddi olmayan: Hafif bir kız. Miktarı az ya da sindirilmesi kolay olan: Hafif bir akş…

Hafızı kütüp, eskiden, bir kitaplıkta bulunan kitapların bakım ve korunmasını sağlayan görevli: Ben önce kütüphanenin okuma salonuna girdim. Altı yüzü aşkın talebe mütalaa ile meşguldü. Burada biraz gezdikten sonra hafızı kütübe sor…

Bir çeşit kumru: Viran bu Rum evi adada oturduğumuz ev. Serinliğine serin ferah olmasına ferah da tam bir hakuran kafesi. Bu deyimi aslına döndürmek için mi nedir bir çift de kumru gelip yuva yapmış çatısına. Öyle usturuplu yerleşmi…

Galvaniz saç plaka Galvaniz, çinkoyla kaplama anlamına gelen galvaniz işlemi teriminde geçer (İtalyan fizikçisi ve anatomi uzmanı Galvani'nin adından). Galvanizli (Galvanize) : Dış etkilerden, paslanmaktan korumak üzere…

Galvanoskop Galvanoskop, mıknatıslı ibresinin sapmasıyla, bir elektrik akımının varlığını ve kabaca büyüklüğünü gösteren aygıt, galvanometre. İlk temel galvanoskop 1820'li yıllarda bir pusulanın etrafına tek tur bakır tel …

1 galonluk akaryakıt bidonu Galon, başta Birleşik Krallık ve Kuzey Amerika olmak üzere bazı ülkelerde sıvı ve katıların ölçümünde kullanılan bir hacim ölçüsü birimi. Eskiden silindir biçiminde metalden yapılan ve akaryakıt taş…

Galeyan Kaynama: Nazar eyle ki bir nesne ateşte galeyan ederken üzerine kef (köpük) gelir. (Seyyid Mustafa Rasim Efendi) (mecazi) Coşma, taşma: Sayıları artarak yüzlere, binlere ulaştı. Öylesine galeyan içinde, öylesine sın…

"Zengin" anlamında olup dilimizde aşağıdaki deyimlerde geçer. Gani ile ilgili deyimler ve anlamları Gani gani : Bol bol. Gani gani rahmet : "Bol bol rahmet" anlamına gelir ve ölen bir kimsenin ardından yakın…

Dört ana yönden güneşin battığı yön, batı, mağrip: Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar (M. A. Ersoy). Garp Cephesi. Bulunulan yere göre batı yönüne düşen yer veya ülkeler. Türkiye'ye göre Avrupa, daha çok Batı Avrupa ül…

Galeta unu Fırında iyice pişirilerek kurutulmuş türlü biçimde peksimet. Galeta unu : Kızartılmış ekmek kabuğunu ya da galetayı döverek yapılan, genellikle tavada kızartılacak kimi yiyecekleri bulamamakta kullanılan kalın bi…

Gama ışını Bir görüntünün ya da fotoğrafın yeniden üretilmesinde kullanılan kontrastlık ölçeği. Işıklandırmaya (pozlandırmaya) ilişkin olarak ortaya çıkan yoğunluk değişimlerini ifade eder. Sinemalarda gösterilmek üzere hazır…

(Suya) batma, batırma, (suda) boğulma: Zira gark, deniz ve gemi ile alakalı bir hadisedir. (M. Doğan) (mecazi) Bir şeyle aşırı derecede dolmuş olma, bir şeye batmış, bir şeyde boğulmuş bulunma: Gark-ı mey: Şarapta boğulma, Gark-ı n…

Fare Fare ve sıçan, kemirgenler ailesine ait küçük memelilerdir. Fare, küçük yapılı, uzun kuyruklu ve sivri burunlu bir hayvandır. Genellikle evlerde ve tarım alanlarında zararlıdırlar. Sıçan ise fareye benzer ama genellikle daha bü…

Yalnız üflemeli bakır çalgılardan ve sayıları 20 - 150 arasında değişen çalgıcılardan kurulu mızıka takımı: Fanfar dediğimiz malum bol nefesli sazlarla donanmış çalgı takımı. (G. Akçura)

Vazgeçmek, çekilmek, usanmak, bezmek, bıkmak, fariğ olmak: Gönül farımadı güzel sevmeden / Ak göğsü bendi de gümüş düğmeden (Karacaoğlan) Yorulmak, güçsüz düşmek: Oğlan çok koşmuş, fena farımış. Baksana çoktan uykuya teslim oldu. …

Balık şekilli cam fanus Uzun ayaklı süslü fener. Saat, mikroskop vb. gibi, dış etkenlerden korunması gereken şeylerin üzerine kapatılan, yarım küre, silindir vb. biçiminde cam kap. Mum, gaz lambası gibi aydınlatma araçların…

Fantastik bir dünya Gerçekte olmayan, inanılmaz, masalımsı, hayal ürünü. Olağanüstü güzel, çok üstün, hayal gücünü aşan nitelikte. Fantastik ile ilgili birleşik kelimeler ve anlamları Fantastik edebiyat : Koruk romanla…

Allah (c.c.)'ın emri. Farz eş anlamı. Namaz, oruç, zekat gibi kesin delil ve manası açık olan ayetler ile Yüce Yaratıcı tarafından bildirilen emirler: Hac farizası hem mal hem de beden ile yapılan bir ibadettir. (İbni Abidin) …

"Tutalım ki, diyelim ki, ola ki, sayalım ki, söz gelişi, farz etki" gibi anlamlara gelir: Faraza geçmişe doğru yol alsak, kainatın yaratıldığı yirmi milyar sene öncesine varsak, zamanı bir o kadar daha katlasak, kırk milya…

Fanyalı balık ağı Fanya, geniş gözlü bir balık ağına mantarlı yakasından kurşunlu yakasına kadar uzanacak biçimde eklenen çok geniş gözlü ek bir ağ. Fanyalı ağ: Küçük gözeli tor ağın ön ve arkasına büyük gözeli ağların yer…

Farisi Fars dili, Farsça demektir. Farisi, İran'ın resmi dilidir ve bu dil Tacikistan ve bazı Afganistan bölgesinde de konuşulur: Klasik doğu edebiyatında Farisi, o çağlarda, -Avrupa edebiyatındaki Fransızca gibi- şiir dili ola…

Ayın fazları Evre, safha, aşama: İçinde hilal ve dolunayında olduğu 28 kadar Ay fazı vardır. (fizik) Birbiri ardından gelen değişikliklerin her biri, evre. Bir fizik terimi olarak maddenin halleri, maddenin aldığı farklı fa…

Fasiküller Fasikül, büyük eserlerin, kitapların ayrı bölümler halinde yayınlanan parçalarından her biri, cüz. Fasikül fasikül yayınlanıp sonra ciltlenmiş bir kitap bu: Türk Musikisi Bestekârları Külliyatı (Türk Edebiyatı). 194…

Bölüm, kesim, kısım, ayrım: O müthiş dayak faslından sonra, İsmail bir süre benim odamda, büzülmüş kaldı. (İlgili cümle kaynağı: Y. K. Karaosmanoğlu). Orta oyununda oyun başlamadan önce çalınan köçek havası ve curcuna. Orta oyun…

Olmayacak, gerçekleşmeyecek bir şeyi olacakmış, gerçekleşecekmiş gibi düşünerek, varsayarak: Farzımuhal yer çekimi olmasa, ırmaklar nereye akar? "Tutalım ki, sayalım ki, varsayalım ki" anlamlarında kullanılır: Bir şey ol…

İslam'ın beş farzı Müslümanlıkta, geçerli engel olmadıkça, kesinlikle yapılması, uyulması ya da yerine getirilmesi gereken Allah Emri. (mecazi) Yapılması zorunlu olan şey, boyun borcu: Bu durum üzerine, işe bir son verm…

Felekler, semalar, gökler. (mecazi) Talihler, bahtlar, yazgılar. Eflak; felekler, semalar, gökler, küreler, zamanlar, bahtlar, kaderler demektir: Eflak Allah'ın mülküdür. Tuna Nehri'nin kuzeyi ile Güney Karpatlar'ın…