Bir kimseden bir şeyi yapmasını ya da yapmamasını isteme, talep: Cumhuriyet Savcısı, istinaf yoluna başvurma nedenlerini gerekçeleriyle birlikte yazılı isteminde açıkça gösterir. Bu istem ilgililere tebliğ edilir. İrade, istenç. …

İstavrit İstavrit (zooloji) kemikli balıklar takımının uskumrugiller familyasından, sıcak ve ılıman denizlerde yaşayan, pulsuz ve az kılçıklı bir balık türü. İstavrit azmanı: Orkinos balığına, bazı yörelerde, yanlış olara…

Türkiye Yıllara Göre Doğum İstatistiği Herhangi bir konudaki sayısal verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanması ve sonuçlarının ortaya konulması işi ve bu işi konu alan bilim dalı, sayılama. İstatistik bir veri bilimidi…

İspirto Yanlışlıkla içilmemesi ve gıda maddelerinde kullanılmaması için mavi mor olarak renklendirilmiş, zehirli bir alkol türevi. İspirto metil alkol içerdiğinden içildiğinde körlüğe neden olabilmektedir. (eskiden) Alkol: İs…

İspinoz kuşu (zooloji) Ötücü kuşlar takımının ispinozgiller familyasından, uzunluğu 16 cm kadar, erkeğinin tüyleri mavi, esmer-kırmızı ve yeşilimsi, kanatları ve kuyruğu siyah, dişisi beyaz benekli, esmer renkli, kışın sürül…

İspermeçet balmumu, mumu ve yağı İspermeçet balinasının ve diğer balinaların baş boşluğundaki yağdan çıkarılan, mum, kozmetik ve merhem yapımında kullanılan, balmumuna benzer beyaz sıvı bir madde. İspermeçet, balinanın başında…

İspenç horozu (zooloji) Çok küçük boylu bir cins horoz ya da tavuk. (tarih) Osmanlı Devletinde, Müslüman uyruğun ödediği çift resminin karşılığı olarak, Hristiyan uyruktan alınan verginin adı. İspenç ile ilgili deyimler…

Bir şeyin doğrusunu kanıt ve tanık göstererek kanıtlama, tanıtlama, tanıt, belgit. İspat etmek : Tanıtlamak. İspat hakkı : (hukuk) Bir kimseye belirli bir eylem ya da suç yükleyerek hakaret eden kişinin, suçlamalarının doğruluğ…

İspari (İsparoz) Balığı İspari, Akdeniz de kıyı kayalıklarındaki yarıklarda yaşayan, izmaritgiller familyasından, 15 - 20 cm boyunda, kurşunumsu gri renkli, kemikli bir balık türüdür. İsparoz olarak da bilinen isparinin vücudu…

İspavlo Kendirin en iyi türünden yapılan iki kollu sicime verilen addır. İspavlo genellikle gemilerde halat ve branda onarımlarda kullanılır. (denizcilik) Piyan yapmak ve yelkenlerin yıpranan yerlerini onarmak için flasalar…

İspanyolet Ortasında iki yana işleyen kulpu bulunan, pencereleri ve bazen de kapıları kapadıktan sonra kilitlemeye yarayan mekanizma: Gömme ispanyolet. İspanyolet demiri : İspanyolette, yukarı aşağı hareket ettirilerek penc…

İslim, bir işte gücünden yararlanmak üzere hazırlanan buhar. Trenin bacasından çıkan is (buharla karışık duman): Tren düdükleri, manevra yapan lokomotiflerin uzaktan gelen gürültüsü, islim bırakmalarından çıkan sesler duyulur. (İl…

İskota Yelkenleri açmak, tutmak, yelkenin rüzgarla yaptığı açıyı ayarlamak ve yelkenleri rüzgarla doldurmak için alt köşelerine bağlanan halat, zincir ve palangadan oluşan donanım. İskota kilitlerini boşlayabilse yelkenler tut…

İskorpit Balığı İskorpitgillerden, Atlantik Okyanusu, Marmara ve Akdeniz de yaşayan iri başlı, yüzgeçlerinde, battığı yeri acıtıp şişiren zehirli dikenleri bulunan ancak eti beğenilen "eti seven dikenine katlanır" de…

İskete kuşu İskete, ispinozgillerden, yaklaşık 17 cm boyunda, toprağa yakın ve çalı çırpıdan yaptığı yuvalarda yaşayan, karnı ve başı sarı, boynu, kuyruğu ve kanatları kahverengi çizgili, kül rengi bir kuş türü.

Geleneksel hasır iskemle Arkalıksız sandalye. Üstüne sigara tablası, çiçek vazosu gibi ufak şeyler konulan küçük masa. Sandalye, tabure.

Deniz iskelesi Gemi, vapur, tekne, kayık gibi deniz taşıtlarının yanaşması, rampa edebilmesi için ucu karaya bağlı olarak deniz üzerine inşa edilen, uzunluğu suyun sığlığına göre değişen, ahşap ya da kagir yapı, yanaşlık. İsk…

Yurtlandırma, yerleştirme; evsiz kimseleri, barınacak bir eve yerleştirme: Zorunlu iskan. Yurtlanma, yerleşme: Göçebe aşiretlerin iskanı. İskan bölgesi : (hukuk) Nazım planlarla saptanan ve imar sınırı içinde inşaata izin ver…

İshak kuşu İshak kuşu, gece yırtıcıları takımının baykuşgiller familyasından, 30 cm boyunda, sırt tüyleri pas renginde ve kara çizgili olan, bataklıklarda yaşayan, geceleri öten, sesi güzel ve dokunaklı bir kuş.

İsale akıtma demektir: İstanbul, Halkalı, Kırkçeşme ve Taksim Sulan gibi üç büyük isale sisteminin haricinde, Avrupa ve Anadolu yakasında çok sayıda, daha mütevazi su isale sistemleri vardır (İlgili cümle kaynağı: K. Çeçen). İsal…

Bir şeyi bir yere götürme, ulaştırma: Biliniz, biliniz ki tuttuğunuz yol sizi maksadınıza isal edemeyecektir. (M. G. Keskin) Eriştirme: Hamdüsenalar olsun Cenabı Hakka ki, beni bu rütbeye kadar isal etti; yine mukadderatı İlahiye …

İsaf birinin bir dileğini veya bir isteğini yerine getirme demektir: Öyle anlaşılıyor ki imparator Amidalıların arzusunu isaf mecburiyetinde kalmıştı (Küçük Mecmua - i). Kendisinden veya kendilerinden bu suretle yardım istenilen kap…

Düşme: Sizin payınıza bu isabet etti. Düşme, çıkma: Büyük ikramiye çeyrek bilete isabet etti. Değme, tutma, ulaşma, vurma: Hedef tam isabet. Yerindelik, yanılmazlık, doğruluk: Bu sözünde isabet var. Güzel rastlantı: Gelmeniz is…

Mum alevi is lekesi Dumanlı alevin değdiği yerin yüzeyinde bıraktığı kara leke. (botanik) Türlü bitkilerin tutulduğu sürem ya da rastık hastalığı. İs odası: Kimi büyük camilerde eskiden kandil islerinin duvarları karar…

Yükseklik. (coğrafya) Yükselti. Hava taşıtlarının ortalama deniz seviyesinden yüksekliği ile astronomide gök cisimlerinin ufuk hattından açısal yüksekliğini ifade etmede kullanılır. İrtifa almak: İlerlemek, terfi etmek. G…

Doğru yolu gösterme, ikaz etme, uyarma: O, diğer pek çok sufi şair gibi sanatını, muhatap olduğu topluluğu irşat etmek maksadıyla kullanmış ve şiirlerinde daha ziyade, söylemek istediğini açık bir şekilde verme temel esprisinden ha…

İrsaliye Örneği İrsaliye bir yere gönderilen eşyanın veya satılan malın sevkinde düzenlenmesi zorunlu gönderme belgesidir. İrsaliye ile gönderimden sonra ve irsaliye tarihi dahil olmak üzere 7 gün içerisinde fatura kesilmek zo…

Gönderme yollama. İrsal etmek : Yollamak, göndermek. İrsali mesel : (edebiyat) Bir düşünceyi, atasözleri, özdeyişler, deyimler vb. ile güçlendirme: Af eyleyelim ki belki bilmez, bir sürçen atın başı kesilmez. (İlgili söz: Şeyh …

İrredantizm, dil ve töre bakımından bir olduğu halde anayurt dışında kalmış bulunan halkın, yaşadığı toprakları anayurt sınırları içine almak davası. Dil, din, soy ve kültür birlikteliği olduğu halde herhangi bir devletin sınırlar…

Akıl almaz, usdışı, akıl dışı; rasyonel karşıtı: Dolayısıyla, iman irrasyoneldir. Bu durumda, din akla değil, imana dayanır ve aklı dinin temeline yerleştirmek doğru değildir, diye düşünülür (İlgili cümle kaynağı: Kubbealtı Akademi…

İrmik unu Sert buğday tanelerinin öğütülmesiyle elde edilen iri taneli olup sıklıkla tatlı yapımında kullanılan, makarnanın ana maddesi olan, glütence zengin ve oldukça besleyici bir tür taneli un türüdür. Buğday irmiği; yaban…

Ürkerek geri çekilir gibi olmak, bir şey karşısında şaşırıp duraklamak: Karşısında bizi görünce birdenbire irkildi. (Akan bir şey için) Bir engel karşısında duraklayıp birikmek. (Vücudun bir yeri için) Dışarıdan gelen bir uyarıcı…

İris kasının kasılıp gevşemesi İris, gözün ön bölümünde, saydam tabakanın arkasında bulunan ve göze rengini veren yapıdır. İris, sfinkter adı verilen daire şeklinde bir kas tabakasından oluşur ve gözün içine giren ışık miktarı…

Hacmi, boyutları olağandan daha büyük, ufak karşıtı: Otururken bile, heybetli duran iri bir vücudu, geniş omuzları, kalın bir ensesi, ayı pençesi gibi elleri vardı. (İlgili cümle kaynağı: C. Örs) İri kesim : Çok iri: Ciddi işler …

Bilme, anlama, sezme: İrfan, ruhi sezgi ile elde edilen bilgi, marifet demektir. Aslında irfan, Allah verisi bir gönül bilgisidir... (İlgili cümle kaynağı: Mahmut Kaplan) Gerçeğe ulaştırıcı güçlü seziş: İlim, tenden; irfan, candan…

Bir konuyu veya sorunu incelenmesi ve eleştirilmesi gereken bütün yönleriyle birer birer incelemek, tetkik, tetebbu, mütalaa etmek: Aslında ele alınan bütün konuların tarihsel kökenlerini de irdelemek bu çalışmanın temel yaklaşımı.…

Gelir, varidat: Gelir mefhumu, tamamıyla şahsa bağlı bir karakter yani sübjektif bir mahiyet taşır. İrat ve kazançlar ise, şahsa bağlı olmayıp doğrudan doğruya kendisini husule getiren kaynaklara bağlı olan bir hasılattır ve objekt…

(felsefe) Her yargıda iradenin belirleyici olduğunu savunan öğreti. Duygunun ve eylemin değerler açısından düşünceden daha belirleyici olduğunu ileri süren öğreti. Zihinsel sunumların ve işlevlerin duygusal işlevlere bağlı olduğ…

İsteme, dileme: İradesini özgürce belirtmek. Eskiden, buyruk, buyrultu: Sultanın iradesi. (felsefe) Bir şeyi yapıp yapmamayı seçtiren güç ve bu kararı verebilme yetisi, istenç, istem: İradem zayıf, sigarayı bırakamıyorum. İr…

Başlangıç: İnsanları birbirine bağlayan en iptida lisandır. Başlama, bir işe girişme. En önce, önceleri, ilk önce: İnanmayarak başladığımız sözlere iptida kendimiz inanırız... İptidai : İlkel, ilksel, birincil: İptidai tedbir…

Keten ipliği Kumaş dokumak ya da dikişte kullanılmak vb. amaçlarla pamuk, keten, yün, ipek gibi doğal maddelerden veya naylon gibi sentetik maddelerden bükerek yapılan ince, uzun, esnek lif: Elinde iğne iplik vardı; elbise dikiyord…

İplemek (argo) saygı göstermek, ciddiye almak, değer vermek, önem vermek, aldırış etmek: Yerine göre, iplediği kişiler de vardır... Kim ipliyor seni? İplememek (argo) saygı göstermemek, ciddiye almamak, kulak asmamak, dinlememek…

Yerinde bırakma, önceki halinde durumunda bırakma. Sınıfta bırakma, sınavda döndürme. İpka etmek : Yerinde bırakmak, kaldırmamak, değiştirmemek. İpka fermanı : Padişahın değişmesi, yeni padişahın tahta oturması durumunda sadr…

Toplum yaşayışından uzaklaşıp tek başına yaşama: Acısını, kederini, teslimiyetini yaşadığı bu zor ve sıkıntılı zamanda inziva hayatına ihtiyacı vardı. (tasavvuf) Dış dünyayla tüm bağlarını keserek alemlerin Rabbi olan Allahü Teal…

Katılma, ulanma, dahil olma, ekleme. İnzimam etmek: Katılmak, ulanmak, eklenmek: Yani, dedeme bağlanmış emekli maaşı ve bir kaç dükkan aylığı buna inzimam edince, yekun o zaman için tamamıyla müreffeh bir maişet temin edecek mik…

Askeri İnzibat (AS.İZ) Düzen bağı, sıkı düzen. (askeri terim) Silahlı kuvvetlerde, ordudaki düzeni sağlamak için görevlendirilmiş er. İnzibati: Sıkı düzeni sağlayıcı, düzene bağlayıcı, insan davranışlarını sınırlayıcı,…

Birinin gelmesini bekleme, bir şeyin olmasını gözleme: İşte, kabrime girdim, kefenime sarıldım. Teşyîciler (uğurlayanlar) beni bırakıp gittiler. Senin af ve rahmetini intizar ediyorum ya Rabbim. (halk dilinde) İlenme, beddua: İnt…

Düzgünlük, düzen, çekidüzen: Göz önündeki şu hassas intizam, Allah'ın varlığından başka hiçbir şey ile izah edilemez. (kelime ile ilgili cümle) İntizam bulmak : Düzenli bir duruma gelmek. İntizama sokmak : Düzenli bir hale g…

Yayılma: İslam'ın İntişar Ayı Ramazan hem, İslam'ın intişar, hem ruhların diriliş, hem de İslam'ın bütün bir alemi kuşatış ayıdır. (İlgili cümle kaynağı: İhsan Şenocak) (Gazete, dergi vb. için) Çıkma, yayımlanma: Makal…

Birine ya da bir şeye bağlanma, kapılanma: İman, bir intisap olarak Allah ile insan arasındaki, daha doğru bir ifade ile insanı Allah'a bağlayan bir bağ olduğu gibi... (din) Girme: Bu açıdan en mühim intisap dindir. O ırki ve…

Geçme, geçiş: Çok sevilen sanatçı ahirete intikal etti. Anlama, kavrama. (felsefe) Çıkarsama. Ulaşmak, varmak: Ekipler olay yerine intikal etti. İntikal devresi : Bir dönemden başka bir döneme geçiş devresi. İntikal etmek …