Temizlik ile ilgili deyimler ve anlamları
 |
| Temizlik ruhun gıdasıdır |
İçinde "temiz" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Temiz giyinmek: Giyimine dikkat edip itinalı giyinmek: Müslüman çok sık yıkanır, temiz giyinir, tıraş olur ve güzel kokar. (O. Arslan)
- Temiz pak: Tertemiz, çok temiz: Dağınık görünüşlü bir adam değildi, temiz pak giyinmişti.
- Temiz tutmak: Bir şeyi kirletmeden, bozmadan kullanma, temiz olmasına özen göstermek: Elbiseni temiz tut. Kötü şeylerden sakın. (Müddessir suresinden)
- Temizlik yapmak: Temizlemek: Gürültü çıkarmadan yapabileceği kadar temizlik yaptı. Vestiyerin alt bölümündeki bütün ayakkabıların tozlarını aldı. Yemek masasının üstünü silip sandalyelerini düzeltti... (A. Bozkurt)
- Bal dök de yala: Bir yerin çok temiz olduğunu anlatır: Yerler pırıl pırıl, bal dök de yala.
- Çiçek gibi olmak: Tertemiz ya da gözü okşayıcı duruma gelmek: Ev eski haline dönüştürülmüştü. Döşendi, dayandı, resimler asıldı. Çiçek gibi oldu (İ. S. Çağlayangil). Her taraf tertemiz, çiçek gibi olmuş.
- Kar gibi: Temiz, beyaz: Oğlanlar kar gibi birer beyaz gömlek giymişlerdi.
- Silip süpürmek: Evi, ortalığı temizlemek: Kız pek hamarat çıktı. Evimi baştanbaşa silip süpürdü. (M. Savaş)
- Süt gibi: Çok beyaz, çok temiz: Kadının ellerine baktım. Süt gibi beyazlar. Saçı da gece gibi. (A. Büke)
- Taharet almak: Temizlenmek: Namaz için taharet alıp, gusledip namazımı kıldım. (A. R. Sabiri)
- Toz almak: Bir yerin tozunu temizlemek: Gülizar temizlik yapıyor, toz alıyordu. (F. Kadri)
- Tozunu almak (atmak, silkmek, silkelemek): Bir şeyi silerek temizlemek: Çıkıp bir bezle abajurun tozunu aldı. (S. Ali)
- Yunmuş arınmış: Yıkanarak temizlenmiş: Çocukların saçları, analarının varlığındaki gibi gene taralıydı. Giysileri gene yunmuş arınmış, gene pırıl pırıldı. (Y. Kemal)
Temizlik ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "temiz" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- Temiz avlu evin süsüdür: Bir evin güzelliğinin ve düzeninin temizliğinden anlaşıldığını ifade eder. Temizlik, mekâna değer ve estetik katar.
- Temiz iş altı ayda çıkar*: Doğru dürüst ve temiz yapılması istenen iş uzun zaman ister.
- Temiz su akar, kirli (durgun) su kokar: Temiz su, berrak ve kokusuzdur, ancak kirli su, genellikle kötü kokar ve berrak değildir.
- Temizlik imandan gelir (Nezafet imandandır): Maddi ve manevi temizliğin inancın bir parçası olduğunu ifade eder. Temiz olmak, hem Allah'a yakın olmanın hem de dini yaşamanın temel gereklerinden biridir (nezafet: temizlik, paklık).
- Temizlik ruhun gıdasıdır: Temizliğin sadece beden için değil, insanın iç huzuru için de gerekli olduğunu anlatır. Düzenli ve temiz bir ortamda ruh dinginlik bulur.
- Ak libas tez kirlenir:
- Saf ve temiz olan şeyler, dikkat çektiği için çabuk zarar görür; dürüst kişiler de haksız suçlamalara veya kıskançlığa maruz kalarak kirletilebilir.
- Açık renkli giysiler ve eşyalar çabuk kirlenir, zor temizlenirler (libas: elbise, giysi).
- Akar su pislik tutmaz:
- Dürüst, çalışkan, dinamik kimseler kolay kolay yıpranmazlar.
- Akar su, suya atılan her şeyi sürükleyip götürdüğü için aktığı yeri temiz tutar.
- Aslan yattığı yerden belli olur*: Bir kimsenin nasıl biri olduğu, oturduğu ve yaşadığı yerin temizliğinden ve düzeninden anlaşılır.
- Bulaşık kap kullananın bulaşık hastalık mirasıdır: Yıkanmamış bulaşık kaptan yemek yemeyi alışkanlık haline getiren kimseler hastalıktan kurtulamazlar.
- Dost başa düşman ayağa bakar*:
- Dost, yükselmesini görmek istediği başımıza, düşman ise kaymasını beklediği ayağımıza bakar.
- Temiz giyinip kuşanmanın gerekliliğini anlatır.
- Erkeğin güzeli tıraşından, kadının güzeli yürüyüşünden bellidir: Erkeğin güzelliği temiz yüzünden belli olurken, kadının güzelliği yürüyüşüne yansır.
- Erkeğin iyisi eşeğinden, kadının iyisi eşiğinden bellidir: İyi erkek işinden, tutumundan, iyi kadınsa, temizliğinden belli olur.
- Erken süpür, el görsün; akşam süpür, er görsün: Kadın evini sabah akşam temiz tutarsa, hem konu komşu, hem de kocası onun ne kadar çalışkan ve hamarat olduğunu bilir.
- Evi erkek yapar, yuvayı kadın: Bir evin şeklini, düzenini, temizliğini sağlayan kadındır. Erkek de bütün bunların yapılması için gerekli olan ihtiyaçları sağlar.
- Evi ev eden kadındır: Bir evin temiz ve güzel bir yuva olmasını, ekonomik düzenini, mutluluğunu sağlayan kadındır.
- Evini temiz tut, misafir gelir; kalbini temiz tut, ölüm gelir: İnsanın ansızın başına her şey gelebilir. İnsan bunu düşünerek her daim hazırlıklı olmalıdır.
- İhtiyarı yiğit eden elbisedir: Güzel ve temiz kıyafet insanı olduğundan daha geç ve çekici gösterir.
- İnsanın gösterişi kumaş, ağacın gösterişi yaprak: Yaprak ağaçlara nasıl güzel bir görüntü veriyorsa, temiz ve iyi giyim de insanı daha güzel gösterir.
- Kadın var, kadıncık var: Her kadın temizlik, çalışkanlık, idare vb. kadınlık niteliklerine sâhip değildir.
- Kadını evinden, erkeği pirinden sorarlar: Bir kadının ne kadar temiz ve titiz olduğu evinden belli olur. Erkek ise yanında yetiştiği kimselerden sorulur.
- Kadının temizi sırtından, sütün temizi yoğurdundan bellidir: Temiz süt yoğurdundan belli olduğu gibi, kadın da kılık kıyafetinin temizliğinden belli olur.
- Kadınsız ev olmaz: Kadın olmayan evde, mutlu, düzenli ve temiz bir yaşam olmaz.
- Kalp temizliği yüz temizliğinden daha gerekli: İnsanın dış görünüşünün temiz olması elbette ki iyidir, ama daha da önemlisi içinin temiz olması, huyunun iyi olmasıdır.
- Kes elinin tırnağını kuldan utan, kes ayağının tırnağını Allah'tan utan: Kişinin hem toplum içinde hem de manevi olarak temiz ve düzenli olması gerektiğini anlatır.
- Kürkü giymeli, fakat yakasını kirletmemeli:
- İmkan ve makam sahibi olmanın yanında vakar ve temizliğin korunması gerektiğini anlatır. Şöhret ve zenginlik, edep ve itibarla anlam kazanır.
- İnsan temiz giymedikten sonra istediği kadar pahalı ve kaliteli kıyafet giysin, kimse onu beğenmez.
- Ölüyü diriyi temiz eden sudur: İnsanın temiz olması için en önemli ihtiyaç temiz ve bol sudur.
- Pak kadın, çamaşırından belli olur: Temizlik yapmayı iyi bilen kadın yıkadığı çamaşırların beyazlığından ve temizliğinden anlaşılır.
- Paklık sağlığın yardımcısı: Temizliğin sağlık üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu ifade eder. Temizlik, hastalıklardan korunmayı sağlarken, pislik ve kirlilik ise hastalıkların kaynağı olur.
- Sabunda leke var, onda leke yok (Sabunun lekesi var onun lekesi yok): Dışarıdan kusurlu gibi görünen bir kişinin aslında temiz ve dürüst olduğunu ifade eder. Görünüş aldatıcı olabilir; gerçek temizlik insanın içindedir.
- Su her şeyi temizler: Temizlik için en gerekli şey sudur, su olmadan temizlik olmaz.
- Su mundarlık götürmez: Suyun saf, temiz ve temizleyici olduğunu, bu nedenle kötülük ve kir taşıyamayacağını vurgular (?).
- Vücudunu kirden, ağzını küfürden, kalbini kibirden koru: İyi huylu, erdemli insan her zaman temiz olmalı, küfür nedir bilmemeli ve kendini beğenmiş olmamalıdır.
- Yeni süpürge temiz süpürür: Bir şeyden eskisi kadar verim alınmıyorsa daha yenisi ve daha iş göreniyle değiştirilmelidir.
Soru/Yorum Gönder