- Günün sabahtan akşama kadar süren aydınlık bölümü, gece karşıtı: Tan yeri ağarmış, gündüz olmaya başlamıştı. (A. H. Müftüoğlu)
- Gündüz vaktinde: Gece uyuduk gündüz yol aldık.
Gündüz ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "gündüz" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Gündüz feneri: (şaka yollu) Zenciler ve çok esmer tenliler için söylenir: Tüyübozuk'un gündüz feneri diye alaya aldığı ışıl ışıl tenli, şişman zenci kadın, doğrusu bu görevini ustalıkla yapardı. (K. Bilbaşar)
- Gündüz gözüyle: Gündüzün, gün ışığında, her şeyin açık seçik görüldüğü saatlerde: Sabah, gündüz gözüyle etrafı görme fırsatı bulmuştu. (B. Z. Yılmazer)
- Gece gündüz: Sürekli, ara ermeden, her zaman, geceli gündüzlü: Ertesi gün yola düştü. Gece gündüz yol aldı. (K. Yusufoğlu)
- Gece gündüz dememek:
- Bir işi sürekli olarak, ara vermeksizin yapmak: Bilinmesi gereken ne varsa gece gündüz demeden çalışıp, öğrenmeye devam ettim. (A. G. Gürbüz)
- Vaktin uygun olup olmadığına bakmamak: Gündüz ve gece bütün personelimiz emrinize amade olacağız. Sofranızda her saat gece gündüz demeden yemeğiniz, kahveniz ve çayınız hazır olacaktır... (H. F. Beşik)
- Gecesi gündüzü belli olmamak: Çeşitli olaylar sebebiyle vaktine sahip olamamak: Oğlumuz dava adamı. Öyle ki gecesi gündüzü belli değil. Evinin yolunu unutacak kadar davasına âşık. (M. E. Yıldırım)
- Geceyi gündüze katmak (Gecesini gündüzüne katmak): Aralıksız çok çalışmak, büyük çaba göstermek: Gecesini gündüzüne kattı, çalıştı; muhteşem bir hadis külliyatı çıkardı ortaya. (N. Yıldız)
Gündüz ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "gündüz" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- Gündüz ağzını kapa, gece kapını kilitle: Gündüz ölçülü konuşmanın, gece ise tedbirli olmanın gerektiğini ifade eder. İnsan, hem sözleriyle hem de davranışlarıyla dikkatli olmalıdır.
- Gündüz işin ne ise gece düşün odur: Kişi genellikle günlük işleriyle ilgili rüyalar görür.
- Gündüz kandilini hazırlamayan gece karanlığa razı demektir: Geleceğini düşünmeden hazırlık yapmayan veya elindeki imkanları değerlendirmeyen kişinin, ilerde sıkıntıya düştüğü zaman yakınmaya hakkı yoktur.
- Gündüz külahlı gece silahlı*: Gizlice kötü işler yaptığı halde kendine iyi bir insan süsü veren kimse.
- Gündüzün mum yakan geceleyin bulamaz*: Her şey gerektiği yerde ve zamanda harcanmalıdır.
- Gündüzün uçamayan sinek, gece ayrana düşermiş: Bir işi iyice öğrenmeden, beceri kazanmadan yapmaya kalkışan kişi o işte sık sık hata yapar.
- Gündüzün uykusu geceye katık: Gündüz uyuyan kişi geceye zemin hazırlar.
- Akşamın işine gündüz gülermiş: Gece karanlıkta yapılan işlerin hatalı veya eksik olacağını ifade eder. İşlerin doğru ve verimli yapılması için uygun zaman ve aydınlık gereklidir (?).
- Elifin hecesi var, gündüzün gecesi var*: Kolay ve düzgün başlayan bir iş hep öyle sürüp gitmez, güçlüklerle ve aksaklıklarla da karşılaşılabilinir.
- Gece kaim, gündüz saim: Geceyi ibadetle, gündüzü de oruçla geçiren kimseler için "çok dindar" anlamında kullanılır.
- Gece muma, gündüz güne zararı var: Bir kişinin ya da şeyin işlevsiz, faydasız ve gereksiz yere var olmasını ifade eder.
- Gece silahlı, gündüz külahlı*: Gizlice kötü işler yaptığı halde kendine iyi bir insan süsü veren kimse.
- Gece yağar gündüz açar, yıl düzgünlüğü; erkek söyler kadın susar, ev düzgünlüğü: Doğadaki uyumun bereket, evdeki uyumun ise huzur ve düzen getirdiğini ifade eder. Doğru zaman ve şekilde hareket etmek, hem tabiatta hem de insan ilişkilerinde başarı sağlar.
- Gece yavaş, gündüz hızlı konuşmakta beis yoktur: Her konunun yeri ve zamanı vardır. Bunlara uymayanlar sıkıntılarla karşılaşabilirler.
- Gece yavaş konuş, gündüz etrafına bak da konuş: Gizli bir konu konuşulurken, başkalarının duyabileceğini de düşünmek gerekir.
- Geceleyin yürüyen gündüz sevinir, küçükken evlenen yaşlanınca sevinir: Zorlukları erkenden veya erken yaşta yaşayanların, ileride bu çabalarının karşılığını alacağına işaret eder. Emek ve sabırla erkenden atılan adımlar, zamanla mutluluk ve huzur getirir.
- Her gecenin bir gündüzü vardır: Her zor veya karanlık dönemin ardından mutlaka aydınlık ve iyi bir dönemin geleceğini ifade eder. Zor zamanların geçici olduğunu, umutsuzluğa kapılmamak gerektiğini ve sonunda daha iyi günlerin geleceğini vurgular.
- Köre gece gündüz birdir: Bir şeyden mahrum olan kişinin, o durumun farklılıklarını hissedemeyeceğini ifade eder. Görme yetisi olmayan bir kimse için zamanın aydınlık ya da karanlık olması anlam taşımaz.
- Köre "şimdi gece" demişler, "ne zaman gündüz" demiş: Başkaları için anlamlı olan bir şey, ondan faydalanamayan bir kişi için hiç bir değer taşımaz.
Soru/Yorum Gönder