|
| Üzüm |
Üzüm, asma bitkisinin, glikozca zengin, taze ya da kuru olarak yenilen ve salkım durumunda bulunan, suyundan şıra, pekmez, sirke, şarap vb. elde edilen, çavuş, yapıncak, misket, razakı gibi birçok türü olan meyvesidir. Üzüm, antioksidanlar ve vitaminler açısından zengin olup, sağlık üzerinde birçok faydalı etkiye sahiptir. Özellikle kalp sağlığını destekleyen ve sindirim sistemini düzenleyen özellikleriyle bilinir.
Üzüm ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "üzüm" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Üzümün çöpü armudun sapı var demek: Her şeye kusur bulmak, hiçbir şeyi beğenmemek: Armudun sapı var, üzümün çöpü var diyen, her şeyden mahrum kalır. (S. Çubukcuoğlu)
- Bağ bozmak: Mevsim sonunda bağın son üzümlerini de toplayıp bağı üzümsüz hale getirmek: Köyün kenarından geçerken halkın, bağlarını bozup, kadın erkek toplanarak üzüm sıkıp kazanlara dol durduklarını ve pekmez kaynatmak üzere ateş yaktıklarını gördü. (M. A. Nurbaba)
- Maksadı üzüm yemek değil bağcıyı (bekçiyi) dövmek: Görünüşte bir amaç güdülse de, gerçekte ilgili kişiye zarar verme niyetini anlatır: Amaçları faili meçhul sorununa çözüm üretmek değil; ya siyasi malzeme edinmek ya da devleti yıpratmaktır. Maksat üzüm yemek değil, bağcıyı dövmektir. (S. A. Aygün)
Üzüm ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "üzüm" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- (Sana bir salkım üzüm vereyim ama) Üzüm bağda, bağ dağda: Teklif edilen şeyin mevcut yerinden uzak veya zor bir yerde olduğunu belirterek, pratikte elde etmenin zorluğunu anlatır. Bu, verilen sözlerin veya vaatlerin gerçekleştirilmesinin çok istenmediğini vurgular (?).
- Üzüm bekçisi üzümünden tadar: Bir işin sorumlusunun, o işin sonucundan veya emeklerinin karşılığından faydalanacağını belirtir. Yani, bir işi düzgün ve özenli yapan kişi, emeğinin karşılığını alır veya başarılı sonuçlardan pay sahibi olur.
- Üzüm çöpü ile, et kemiği ile satılır: Her şeyin kendi kıymetinin yanında, bazı istenmeyen veya değersiz yönleriyle birlikte geldiğini ifade eder.
- Üzüm çöpsüz olmaz (Çöpsüz üzüm olmaz): Bazı şeylerin kusuru onların olmazsa olmazıdır, o şeylerin doğal özelliğidir.
- Üzüm hırsızı güzün belli olur: Bir kişinin gerçek niyetlerinin veya karakterinin ancak zamanla ve belirli koşullar altında ortaya çıkacağını ifade eder. Üzüm hırsızları, üzüm meyveye bindiğinde ve hasat zamanı geldiğinde kendilerini gösterir (güz: sonbahar).
- Üzüm olacak asma kökünden belli olur: Bir şeyin gelecekte nasıl olacağı veya başarısının ne yönde olacağı hakkında ipuçlarının başlangıç aşamasında görünebileceğini ifade eder. Başlangıçtaki işaretler, gelecekteki sonuçlar hakkında fikir verir.
- Üzüm üzüme baka baka kararır*: Her zaman bir arada bulunan insanlar birbirlerinden huylar kaparlar.
- Üzüm yiyen gözünden belli olur: Saklamak isteseler de insanların yaptıkları görünüşlerinden belli olur.
- Üzümcünün gözü omçada olur: Bir kişinin işine veya hedeflerine odaklandığında, dikkatini tamamen o alana vereceğini ifade eder. Üzümcünün gözü, üzümün büyüme sürecini ve olgunlaşmasını izlemek için omçaya (bağ kütüğü) odaklanır.
- Üzümü elde gör, çöpünü yerde gör: Bir şeyin değerli veya istenen kısmının elde tutulması gerektiğini, gereksiz veya istenmeyen kısımlarının ise göz ardı edilmesi gerektiğini ifade eder (?).
- Üzümü kışın dondurursan, yazın ondurur: Üzüm yeşermeye başladığında bağa gerekli özeni gösterirsen mevsimi geldiğinde o bağdan istediğin gibi ürün alırsın.
- Üzümü ye bağını sorma*: Faydalandığın veya keyif aldığın şeyin kaynağını veya nasıl elde edildiğini sorgulamadan, sağlanan faydayı veya keyfi kabul etmenin daha iyi olduğunu ifade eder.
- Üzümü yiyen başka, cezasını çeken başka: Bazen birinin işlediği suçun cezasını bir başkası çekebilir.
- Üzümünü bol işittiğin bağa, sepetini küçük götür: İnsanların her duyduğu söze hemen inanmamaları gerektiğini, söylenenlerin yalan veya kısmen yalan olabileceğini unutmadan, her zaman temkinli ve tedbirli olmak gerektiğini anlatır.
- Arı üzüme gelir: İnsanların çıkarlarını göz önünde bulundurarak, ihtiyaç duydukları veya onları çeken şeylerin peşinden gitmelerini ifade eder. İnsanların genellikle kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettiğini ve bu doğrultuda seçimler yaptıklarını vurgular.
- Armudu sapıyla, üzümü çöpüyle, pekmezi küpüyle: Her şey kusurlarıyla ve kendine özgü nitelikleriyle birlikte değerlendirilip kabul edilmelidir. Kötü yanlarını aramak yerine iyi yanlarına bakarak iyimser olunmalıdır.
- Armudun sapı var üzümün çöpü (var): Kusursuz insan yoktur. Küçük de olsa herkesin mutlaka bir kusuru vardır.
- Az bağın üzümü az olur:
- Kişi az malzemeyle yaptığı işten o kadar az sonuç alır.
- Çiftçinin toprağı ne kadarsa ürünü de o kadar olur.
- Baba koruk (ekşi üzüm) yer, oğlunun dişi kamaşır*: Babanın yaptığı kötü işin cezasını çocuk çeker (koruk: henüz olgunlaşmamış ham ve ekşi üzüm).
- Baba oğluna bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş* (Ata oğula bağ kıydı, oğul ataya salkım kıyamadı): Babalar çocukları için büyük özverilerde bulunurlar, ama çocuklar babaları için küçük bir özveride bulunmazlar.
- Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun (Bağda izin olsun, üzüm yemeye yüzün olsun)*: Bir kimse verim beklediği şeyden istediğini alabilmek için gereken harcama ve emekten kaçınmamalıdır.
- Bağcıya koyundan, çobana üzümden söz etme: Bir kimseye kendisini ilgilendirmeyen, kendisine yararı olmayan bir konuda yol göstermek boşunadır.
- Et kemiksiz, üzüm çöpsüz olmaz: Her güzel veya faydalı şeyin yanında mutlaka bir kusur ya da eksikliğin olabileceğini ifade eder. Hayattaki olumlu şeylerin bile beraberinde bazı zorluklar ya da istenmeyen durumlar getirebileceğini anlatır.
- Her üzüm tanesinde bir şeytan vardır: İçkinin zararlı etkilerine gönderme yaparak, üzümün şarap yapımında kullanılmasının olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ifade eder.
- Her üzümün dibinde çöpü vardır (Hiç üzüm yoktur ki dibinde çöpü olmaya): Her şeyin bir kusuru veya olumsuz yönü olduğunu ifade eder. Hiçbir şey mükemmel değildir ve her şeyin kendine özgü eksiklikleri veya kötü yönleri bulunabilir.
- İçtin üzüm suyunu, döktün yüzün suyunu: Sarhoş olan insan ağzına gelen her şeyi söyler. Hatta bazen gizli kalması gereken şeyleri bile rahatça açığa vurur.
- Şahın bu dağda bağı var, üzümü yok yaprağı var: Bir şeyin varmış gibi görünmesine rağmen aslında değersiz veya eksik olduğunu ifade eder.
- Tilki demiş ki "Benim için demem, amma üzümsüz bağın kütüğü kurusun": Fesat kimseler birisinin kötülüğünü istediği zaman kendilerini haklı göstermek için bunu başkalarının çıkarı için istediğini söylerler.
Soru/Yorum Gönder