Pabuç nedir, ne demektir? Pabuç ile ilgili atasözleri, deyimler ve anlamları

Pabuç

1. Ayakkabı.
2. Koncu olmayan ayakkabı.
3. Bir sütunun, bir dikmenin taban bölümü.
4. Masa, sandalye vb. mobilyaların ayaklarına takılan madensel ya da plastik eklenti.
5. Genellikle durdurma görevi yapan bir parçaya giydirilmiş lastik, balata vb. eklenti: Fren pabucu.

Pabuç ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde pabuç kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Pabuç ağızlı: İleri geri, kötü konuşan, her şeye cevap veren.
• Pabuç bırakmamak: Yılmayıp yapacağından vazgeçmemek, korkmamak: "Dik durdu, eğilmedi". Bunlardan korkmadı, taviz vermedi, tehdit ve blöflerine pabuç bırakmadı. (M. Hazan)
• Pabuç eskitmek (paralamak): Bir işin arkasından çok koşuşturmuş olmak: Amma, okumuş yazmış ve tarih köprüsünden geçe geçe pabuç eskitmiş bu vatanperver kadın... (S. Ayverdi)
• Pabuç kadar dili var: Terbiyesizce bir ağız kalabalığıyla (özellikle büyüklere) karşılık verenler için kullanılır: "Kızın da kazık kadar olmuş, ama pabuç kadar dili var! Kız kısmı bu kadar konuşmaz!" (A. Portakal)
• Pabuç pahalı:
  1. Birinin uğraşmaya kalkıştığı kimsenin, kendinden güçlü çıkması durumunda söylenir: Baktı, pabuç pahalı, işi şakaya vurdu.
  2. "Durum tehlikeli, işin sonunda zararlı çıkmak var" anlamında kullanılır: Fakat pabuç pahalı idi. Meydana çıkan postu deldiriyordu. (A. E. Kavaklı)
• (birinin) Pabuçlarını çevirmek: Dolayısıyla kovmak: Üç ay doldu mu, pabuçlarını çevirir, kor kapının önüne seni... Tazminat ödememek için bu da bir patron oyunu, senin anlayacağın... (R. Enis)
• Pabuçsuz kaçmak: Bir yerden pabucunu giymeye vakit bulamayacak kadar telâşla uzaklaşmak: "Deli sarhoştan korkar derler amma yalanmış; diye söylenirmiş, Alimallah deli sarhoşu pabuçsuz kaçırıyor.." (Ş. Kutlu)
• Pabuçtan aşağı: Hor, aşağılık.
• Pabucu dama atılmak: Kendinden üstün bir başkasının çıkması üzerine değer ve saygıdan düşmek: Kardeşi doğduktan sonra pabucu dama atılmıştı.
• Pabucuna kum dolmak: İşleri ters gitmek, önüne engel çıkmak: Hastalık.. Parasızlık.. Tatsızlanmasıyla antrenörün pabucuna kum kaçmış. (N. Muallimoğlu)
• Pabucuna taş kaçmak: Ortaya çıkan durum karşısında tedirgin olmak, rahatını bozacak bir hadise zuhur etmek: Alâettin Efendi'nin pabucuna taş girmişti. İçine bir efiltidir düştü. Koçak Hasan gerçekten gelir de halasına yapılanları öğrenirse bu kendisi için "fatiha" demekti. (B. Eliçin)
• Pabucunu dama atmak: Kendinden üstün birini gözden düşürmek: Zaten yeni oyuncaklar her zaman eskilerin pabucunu dama atar. (E. Serbes)
• Pabucunu eline vermek: Dolaylı olarak kovmak: O gün onun da pabucunu eline verip vezir babasının konağına göndermişler, billûr köşkün kapısı kapanmış. (E. C. Güney)
• Pabucunu ters giydirmek: Güç bir duruma sokarak telaşla kaçırmak: Buna teşebbüs edenlere pabucunu ters giydirir. (A. S. Özbaşar)
• Al abdestini, ver pabucumu: Nasrettin Hoca'nın bir öyküsünde geçen deyim. İlişkileri kesmek istendiğinde söylenir: Memur aylığıyla bu iş yürümez. Al abdestini, ver pabucumu dedim, istifamı verdim. (A. Nesin)
• (birinin) Ayağına pabuç olamamak: Değerce birinden çok aşağıda olmak: Bayram'ın ayağına pabuç bile olamaz o Deli Haceli! Meymenetsiz herif!.. (F. Baykurt). Senin bahsettiğin adam, onun ayağına pabuç bile olamaz. (N. Muallimoğlu)
• Ayağının pabucunu başına giymek: Dengi olmayan değersiz bir kimseyi onurlandırmak ya da layık olmadığı başkaca üstün bir duruma getirmek.
• (biri ötekinin) Ayağının pabucu olamamak: Değeri karşılaştırıldığı kimseden çok aşağı olmak, değerce ondan çok aşağı olmak.
• Dili pabuç kadar (olmak): Saygısızca ve gönül kırıcı bir şekilde konuşan: "Sen yüz veriyorsun şu kızına. Maşallah, dili pabuç kadar!" (G. Öztürk)
• (kuru) Gürültüye pabuç bırakmamak: Sözde korkutmalara aldırış etmeyip kafasına koyduğunu yapmak: Çökük Rıza, böyle kuru gürültüye pabuç bırakır adamlardan değildi. (K. Tahir)
• İki ayağını bir pabuca sokmak: Birini bir işi hemen yapması için çok sıkıştırmak: "Yarın sabah görüşsek daha iyi. İki ayağını bir pabuca sokmayalım şimdi..." (M. Atilla)
• Sağlam pabuç (ayakkabı) değil: Bir kimsenin güvenilmez olduğunu belirten bir söz: Adam da öyle sağlam pabuç değildi. Belalı tiplerden biriydi. (S. Gedik)
• Şeytana pabucunu ters giydirmek: Çok kurnaz olmak: İngilizler, şeytana pabucunu ters giydirir derler. (M. Işık)

Pabuç ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "pabuç" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Ağaca çıksa pabucu yerde kalmaz*: O işini bilir, davranışlarına hiçbir şey engel olamaz: "Canım erkek kısmı komşum, ağaca çıksa pabucu yerde kalmaz." (Füruzan). Kız, ağaca çıksa pabucu yerde kalmaz kurnazlardan. Şehzadenin bütün sorduklarına allem eder, kallem eder, oyalayıcı cevaplar verir...
• Babayla oğlanın pabucu bir olunca, evde kavga eksik olmaz*: Ortak mal, babayla oğul arasında bile anlaşmazlık çıkarabilir.
• Bağını dolaşan pabuç parası kazanır: İşine özen gösteren ve emek veren kişinin, emeğinin karşılığını alacağını ifade eder.
• Bak şu beyin gidişine, pabucunun çamuru omuzundan aşar: Bazı kişilerin gösterişli veya abartılı hareketlerle kendilerini olduğundan daha önemli göstermeye çalıştığını ifade eder. Gösteriş meraklısı ve kendini büyük gören insanların davranışlarını eleştirir (?).
• Dünya bol olmuş neye yarar, pabuç dar olduktan sonra: Rahatlık, özgürlük, bolluk bulunan yer, bunlardan yararlanma olanağı bulunmayan kişiler için bir değer taşımaz.
• Hüner erbabı pabuçlukta kalmaz: Yetenekli ve becerikli insanların hak ettikleri yerlere geleceklerini ifade eder. Gerçek ustalar ve işinin ehli kişiler, değersiz veya alt seviyede kalmaz, eninde sonunda yükselir.
• İtten çok pabuç aşıran olmaz, (ama) yine yalınayak gezer: Hırsızlık yapan kimseler o kadar çalarlar ederler, gene de sefalet içinden yaşarlar
• Kadın şeytana pabucunu ters giydirir: Kadın, istediği zaman en açıkgöz erkeği bile kolayca kandırabilir.
• Kadın şeytana pabuç diker: Kurnaz, akıllı kadının yapamayacağı şey yoktur.
• Maharetsiz hırsız, pabucunu kapı eşiğinde bırakır: Yeteneksiz kişi yaptığı işi eline yüzüne bulaştırır, başarılı olamaz.
• Suyu görmeyince pabuç çıkarma: Bir durumun gerçekleşeceği kesinleşmeden hazırlık yapmamak gerektiğini ifade eder. Gereksiz risk almamak ve acele kararlar vermemek önemlidir.