Dil ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

İlgili deyimler ve anlamları

Dil

İçinde "dil" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları:

• Dil belası: Gevezelik, boşboğazlık yüzünden başa gelen kötü durum.
• (Birinde) Dil bir karış: Saygısızca karşılık verenler için kullanılır.
• Dil çıkarmak: Alay etmek, eğlenmek.
• Dil (diller) dökmek: Kandırmak, yaranmak ya da yararlanmak için tatlı sözler söyleyip durmak: Onu razı edinceye kadar ne diller döktü. (A. Özkırımlı)
• Dil pelesengi (persengi): Söz arasında yerli yersiz söylenen ve durmadan tekrarlanan "efendim", "efendime söyleyeyim", "şey" gibi sözler.
• Dil uzatmak: Bir kimse ya da şey hakkında kötü söylemek.
• Dil yarası: Acı sözün yol açtığı gönül kırıklığı.
• Dile (dillere) düşmek: (deyiminin anlamı) Hakkında dedikodu yapılmak, herkese dedikodu konusu olmak.
• Dile gelmek: Konuşması olanaksız bir varlık ya da nesne konuşmaya başlamak: Öyle ki, ara sıra benimle konuşurken, bir büyük tarla faresi dile gelmiş sanıyorum. (Y. K. Karaosmanoğlu)
• Dile gelmez: (Çok güzel ya da çirkin bir şeyi belirtmek için) Anlatılmaz: Ayvalık dile gelmez, Ayvalık, Ayvalık'ta yaşanır. (M. Önder)
• Dile getirmek:
  1. Açıklamak, anlatmak, belirtmek, ifade etmek.
  2. Konuşturmak.
• Dile kolay: Söylenmesi kolay olmakla birlikte aslında anlatılan durumun çok önemli ve güç olduğunu belirtir: Yedi yıl, dile kolay... Yedi yıl bir cananı görmemek ne demekti? (E. A. Okur)
• Dili bir karış dışarı çıkmak: Çok yürümekten ya da koşmaktan yorulmak.
• Dili çözülmek: Dili açılmak, konuşmaya başlamak.
• Dili damağı kurumak (dili damağına yapışmak): Susuzluktan ya da heyecandan ağzı kurumak.
• Dili dolaşmak: Korkudan, hastalıktan ya da sarhoşluktan, söyleyeceğini şaşırarak düzgün konuşamamak.
• Dili döndüğü kadar: Anlatabildiği kadarıyla, anlatma gününün elverdiği ölçüde.
• Dili dönmemek: Bir sözü doğru söylemeyi becerememek, söylemek istediğini anlatamamak.
• Dili durmamak:
  1. Sürekli konuşmak.
  2. Söylenmeyecek şeyleri söylemek.
• Dili ensesinden çekilsin!: İlenme (beddua) olarak söylenir.
• Dili kılıçtan keskin: Kırıcı ve ağır konuşanlar için kullanılır.
• Dili kurtlu: Dedikoducu.
• Dili pabuç kadar: Saygısızca ve gönül kırıcı bir şekilde konuşan.
• Dili tutulmak: Herhangi bir neden yüzünden birdenbire söz söyleyemez olmak: Bazı köylülerle konuşurken soyut bir fikrin ortasında dilim tutulup kalıveriyorum.
• Dili uzun: Başkası için kötü, incitici sözler söyleyen.
• Dili varmamak: Bir sözü söylemeye gönlü razı olamamak: Aman, aman sus, söylemeye insanın dili varmıyor. (İlgili cümle kaynağı: H. R. Gürpınar)
• Dili yatkın: (Bir dili) Düzgün konuşma, çabuk öğrenme yeteneği olan.
• Dilimin ucunda: Bir söz hatırlanacak gibi olup da hatırlanmadığı zaman söylenir.
• Dilinde tüy bitmek: Tekrar tekrar söylemekten bıkmak, usanmak.
• Dilinden anlamak:
  1. Birinin konuştuğunu ve ne demek istediğini anlamak: Onun dilinden bir ben anlarım.
  2. Söz konusu şeyin özelliğini bilmek.
• Dilinden düşürmemek: Hep o kişinin ya da şeyin sözünü etmek, aynı konuyu yerli yersiz tekrarlamak.
• Dilinden kurtulamamak: Eleştirilerinden, sitemlerinden, çıkışmalarından kurtulamamak.
• Diline dolamak (Diline virt etmek): Aynı şeyi durmadan söylemek.
• Diline kira istemek: → Ağzına kira istemek.
• Diline yavuz (yörük): Çok konuşan, lafazan.
• Dilini eşek arısı soksun!: Yersiz konuşan kimselere şaka niteliğinde söylenen kaba bir söz.
• Dilini tutmak (tutmamak): Her ağzına geleni söylemekten sakınmak (sakınmamak).
• Dilini yutmak: Büyük bir korku ya da şaşkınlığa uğrayarak konuşamaz olmak.
• Dilinin altında bir şey olmak: Söylemekten çekindiği ya da söylemekte duraksadığı bir sözü olmak.
• Dilinin belasını çekmek (bulmak): Dilini tutmamak, ölçüsüz ve düşüncesiz konuşmak yüzünden zarar görmek.
• Dilinin ucuna gelmek: Bir şeyin söylenmesi için uygun bir durum oluşmak, uygun bir an gelmek.
• Dilinin ucunda olmak: Bir şeyi hatırlayacakmış gibi olup hatırlayamamak.
• Diliyle sokmak: Zehir gibi sözler söylemek: "Yarın yine yılanlaşır, zehirli diliyle sokar beni..." diye geçirdi içinden. (A. Nesin)
• Dillere destan olmak: Bir olay ya da kimsenin herkes tarafından sözü edilir olmak.

İlgili atasözleri ve anlamları

İçinde "dil" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:

• Dil ebsem (olsa) baş esen(dir): (atasözünün anlamı) Kişi dilini tutar, her şeyi söylemezse, başını derde sokmamış olur, rahat eder.
• Dilden gelen elden gelse, her fukara padişah olur: Kişi her söylediğini yapamaz, her dilediğini elde edemez.
• Dile gelen ele gelir: İnsanlar "şu işi şöyle yapacağız" diye söyleye söyleye, dediklerini gerçekleştirirler.
• Dilim seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim: Dilini tutmaması yüzünden başına dertler açılan kişinin pişman olduğunu anlatır.
• Dilin cirmi küçük, cürmü büyük: Dil küçük bir nesnedir, ama büyük suçlar işleyebilir, söylediği kötü sözlerle kişinin başını derde sokar.
• Dilin kemiği yok: Dil her yana dönebilir, önce söylediğini sonra başka biçimlere sokabilir, tam tersine çevirebilir.