Aba nedir? Abacı ne demektir? Aba ile ilgili atasözleri, deyimler ve anlamları

Aba yelek

1. Dövme yünden (keçeden) ya da kalın iplik ve yünden örülerek yapılan eskiden cüppe, hırka, yelek, potur, çakşır, kalçın ve terlik yapımında kullanılan kaba ve dayanıklı bir kumaş.
2. Eskiden tekkelerde giyilen abadan yapılmış yakasız, uzun üst giysisi.
3. Kimi yerlerde çoban, deveci ve göçebelerin giydiği uzun, yakasız üstlüğe verilen ad, kepenek.
4. Tasavvufta dervişliğin ve yoksulluğun simgesi.

Aba ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "aba" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Aba altından sopa göstermek: Üstü kapalı gözdağı vermek: Adam nezaketle konuşsa da aba altından sopa gösteriyordu (S. S. Pınar). "Hem hakkında iyi olur bu. Zaten bak başın birçok dava ile belada. Yazık değil mi annen var, kardeşin." denilerek kendisine aba altından sopa gösteriliyordu. (U. Keser)
• Aba gibi: Kaba ve kalın (kumaş): Köydeki kadınlar, alelâde aba gibi kaba bir kumaş dokuyorlar.
• Abacı kebeci: Uzak yakın hısım akraba, tanıdık, ahbap: Bugün abacı da, kebeci de yok ama halkın sözü sözlükte yaşıyor. Bence hoş bir söz. (İlgili cümle kaynağı: A. Püsküllüoğlu)
• Abayı atmak: Rahatlamak, bir yükten ve sorumluluktan kurtulmak.
• Abayı kurtarmak: Yakayı kurtarmak, sıyrılmak: Buradan abayı kurtarıp emin çıkmak düşvar olacak (Ahmed Vefik Paşa)
• (bir yere) Abayı sermek: Bir yere teklifsizce yerleşerek uzunca kalmak: Misafir olarak geldi, ama abayı serdi, gitmek bilmiyor. (N. Muallimoğlu)
• (birine) Abayı yakmak: Gönül vermek, aşık olmak, tutulmak: Bu şaşkın ördek cidden abayı yakmış o katil kılıklı herife. Âşık olmuş ya! (M. Aklanoğlu). Âşık olanları böyle çekiştirirler: Abayı yaktı!.. Gönlünü kaptırdı!.. Meyletti!.. Gönül verdi!.. Tutuldu!... Vuruldu!... (H. Yücebaş)
• Vur abalıya: "Güçsüz, fakir, yumuşak huylu olduğu için sık sık hırpalanan" ve "hakkı yenen kimse" anlamında kullanılır ve sitem bildirir: Kimsesiz olduklarını biliyorlar ya, vur abalıya (Y. Kemal). Parasız mısın, yoksul musun vur abalıya olursun (İ. Yalçın).

Aba ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "aba" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Aba altında er yatar*: "Bir insanın değeri giyimiyle kuşamıyla ölçülemez" anlamında kullanılan bir söz: Yarattığını beğenmemek, Yaratana dokunmaz mı? Atalar "Aba altında er yatar" demişler, "Her gördüğünü Hızır, her geceyi kadir bil" demişler. (C. Nar)
• Aba dervişin, kebe çobanın: Herkes kendi hak ettiği şeye sahip olur. İnsanlar bilgisine, becerisine, görgüsüne ve tecrübesine göre toplum içerisindeki yerini alır.
• Aba vakti aba, yaba vakti yaba (Aba vakti yaba, yaba vakti aba olmaz)*: "Her şey zamanı geldiğinde kullanılır" anlamında kullanılan bir söz.
• Aba vakti yaba, yaba vakti aba almalı*: Her şey zamanı gelmeden önce ucuz olur. Abanın en çok giyildiği kış aylarında yazın harman savurmada kullanılan çatal biçiminde bir tahta kürek olan yaba ucuz olur. Yazı sıcağında da kışın giyilen aba ucuz olur.
• Abacı kebeci, (ya) sen neci?: "Herkesi anladık, onlar bu işle ilgili, peki sana ne oluyor, sen necisin? İşime karışma" anlamında kullanılır.
• Abanın kadri yağmurda bilinir*: Bir şeyin gerçek değeri ancak çok gerekli olduğu zaman anlaşılır.
• Abayı yaktı Fatmacığın bezine: Köylü kızın hamaratlığına aşık oldu.
• Aba da bir diba da bir giyene, güzel de bir çirkin de bir sevene: İyi, kötü, çirkin, güzel insandan insana, insanın gönül ve düşünce yapısına göre değişir.
• Akşam bulutu kızarırsa eline abayı al, sabah bulutu kızarırsa eline yabayı al: Akşam gökyüzünün kızıl olması, ertesi günün soğuk olacağını belirtir. Sabah olan kızıllık o günün güzel olacağını gösterir ve tarla, toprakla uğraşanları sevindirir.
• Bir abam (postum) var atarım, nerede olsa yatarım*: Tek başına yaşayan bir kimsenin nerede olsa barınıp rahat edebileceğini anlatan söz.
• Hasan dayının abası, kah oğlu giyer, kah babası: İnsan başkasından emanet aldığı bir şeyi onu buna kullandırmamalı, kendi işi bittiğinde hemen sahibine iade etmelidir.

Aba ile ilgili birleşik kelimeler

• Aba giymek: Dervişliğe intisap etmek (girmek).
• Aba güreşi: Aba giyilerek ve bele kuşak bağlanarak yapılan bir güreş türü
• Aba kebe: Değersiz eşya.
• Abacı: Aba denen kumaşı yapan, bu kumaştan giyecek şeyler diken veya bunları satan esnaf
• Abalı:
  1. Abası olan, aba giymiş olan.
  2. "Güçsüz, yumuşak huylu olduğu için sık sık hırpalanan" ve "hakkı yenen kimse" anlamında "vur abalıya" deyiminde kullanılır ve sitem bildirir.