Hayvan nedir ne demektir? Hayvan ile ilgili deyim atasözleri ve anlamları

Hayvan sevgisi

1. Duygu ve hareket yeteneği olan, içgüdüleriyle hareket eden, özellikle organik katı maddelerle beslenen insan dışındaki canlı varlık: Hayvanla insanı birbirinden ayıran çizgi akıl ve kalp ile ilgili farklılıklardır. (Ö. Aydın)
2. At, eşek ve katır gibi çeşitli hizmetlerde kullanılan hayvan: Sonra hayvan bizi uçururcasına götürdü. (İ. Sarı)
3. (mecazi) Akılsız, duygusuz, kaba, hoyrat, elinden iş gelmez, yeteneksiz (kimse): Oysa insanlık can çekişiyor / İki ayaklı hayvan kılığındakilerden (M. B. İnat)
4. (hakaret yollu) Kızılan ve insanca davranışlar sergilemeyen kimseye söylenen söz: "Alçaklar, şerefsizler, vicdansızlar, ahlaksızlar, hayvanlar!" diye bağırdı. Tabi ki "hayvan" kelimesini boşuna demişti babam. Bunlar hayvan bile olamazdı, çünkü hayvanlar bunlar kadar vicdansız değillerdi. (İlgili cümle kaynağı: M. Karabaş)

Hayvan ile ilgili deyim, atasözleri ve anlamları

İçinde "hayvan" kelimesi geçen deyim, atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Hayvan gibi: (deyim) Akılsızca, duygusuzca, kabaca, beceriksiz, iri yarı: Yoksa Sen, onların çoğunu duyar, ya da aklını kullanır mı sanıyorsun? Oysa onlar ancak hayvanlar gibidirler; hayır, onlar tuttukları yol bakımından hayvanlardan daha şaşkın ve aşağıdırlar. (Furkan Suresinden)
• Hayvan ölür semeri kalır, insan ölür eseri kalır: Yaşarken iyi işler yapan insan öldükten sonra geride bıraktığı işlerle alınır.
• Hayvan yer içer konuşmaz, insan yer içer konuşur: Yemek yiyip insanın keyfi yerine gelince dili açılır.
• Hayvan yularından, insan ikrarından (sözünden) tutulur*: İnsanlar söyledikleri sözlerden sorumludurlar. Uygunsuz davranışlarında kendilerine o söylemiş oldukları sözler hatırlatılır.
• Hayvanda arıklık, insanda züğürtlük ayıptır: Yoksul insan parasızlığın verdiği utanç içinde kıvranır durur (arıklık: zayıflık).
• Hayvanı yardan düşüren bir tutam ottur: Küçük bir şeyin büyük sorunlara yol açabileceğini anlatırken, açgözlülüğün ve küçük çıkarların peşinden koşmanın büyük tehlikeleri ve felaketleri beraberinde getirebileceğine dikkat çeker.
• Hayvanın alı (alacası) dışında, insanın alı (alacası) içinde*: Hayvanların dış görünüşlerinden ne olduklarının anlaşılabileceğini, ancak insanların iç dünyalarının ve gerçek karakterlerinin dışarıdan bakarak anlaşılamayacağını ifade eder. İnsanların asıl nitelikleri ve niyetleri içlerinde saklıdır ve dış görünüşlerine bakarak değerlendirilemezler.
• Hayvanın erkeğine para verirler, insanın dişisine: Bir hayvan satın alınırken en çok para erkek hayvana ödenir. İnsanlar arasında ise bu konuda kadına masraf yapılır.
• Hayvanlar koklaşa koklaşa, insanlar konuşa konuşa (söyleşe söyleşe) anlaşır*: Hayvanlar, koklaşarak birbirleriyle iletişim kurar ve anlaşırlar; insanlar ise konuşarak, diyalog kurarak anlaşırlar. Bu atasözü, insanların sorunlarını ve anlaşmazlıklarını çözmek için konuşmanın ve iletişim kurmanın gerekliliğini ifade eder.
• Adam söyleşir, hayvan yalanır: İnsanlar sözlü olarak anlaşır ve bilgi paylaşır; hayvanlar ise yalanarak veya fiziksel davranışlarla kendilerini ifade ederler. Bu atasözü, iletişim şekillerinin farklılığını ve insanların düşünsel iletişim yeteneğini vurgular.
• Adama lisanıdır adam dedirten de hayvan dedirten de: İnsan konuşmalarıyla kendisini başkalarına beğendirebilir, aynı şekilde konuşmalarıyla onların nefretini de kazanabilir.
• Ağır yükü hayvanın büyüğüne vururlar: Büyük ve güçlü varlıkların genellikle ağır işlerin ve sorumlulukların yükünü taşımak zorunda kaldığını ifade eder. Güçlü ve yetenekli kişilerin veya varlıkların daha fazla sorumluluk ve yük üstlenmek zorunda kaldığını belirtir.
• Almadığın hayvanın, kuyruğundan tutma*: Niyetli olmadığın bir işte, niyetliymişsin gibi davranma.
• Ar insana, bar hayvana yakışır: Utanma, haya, onur ve ahlakın insanlara ait olduğunu, insanların onurlu ve erdemli davranmaları gerektiğini ifade eder.
• Emanet hayvanın kuskunu yokuşta kopar*: Eğreti olarak alınan bir şey hiç umulmadık bir anda bozulur veya en gerekli olduğu zaman sahibince geri alınır (kuskun: Hayvanın kuyruğu altından geçirilerek eyere bağlanan kayış).
• Fazla aştan sakın, olursun hayvana yakın: Aşırı yemekten veya gereksiz şeylere düşkün olmaktan kaçınılması gerektiğini ifade eder. Fazla yemek insani nitelikleri kaybetmeye ve daha hayvansı bir durumda olmaya neden olabilir.
• Huyunu bilmediğin hayvanın ardına düşme: Huyunu bilmediğin kimselere güvenip onlarla herhangi bir işe kalkışma.
• İnsan göre göre, hayvan süre süre (alışır)*: Alışmanın ve öğrenmenin yöntemlerini ifade eder. İnsanlar, bir şeyi tekrar tekrar görerek ve deneyimleyerek ona alışır ve öğrenirler. Hayvanlar ise sürekli olarak maruz kaldıkları ve yaşadıkları durumlara zamanla uyum sağlarlar.
• İnsanın insanlığı irfanla, hayvanın hayvanlığı samanla beslenir: İnsanların bilgi ve anlayışıyla değeri artar. Hayvanı değerini artıransa çok yiyip çok beslenmesidir.
• İnsanın yere bakanından, hayvanın göğe bakanından kork: Tehlikeli, saldırgan hayvanların başı dik olur. Buna karşılık yere bakan, sakin görünüşlü insanlar genelde sinsi ve kinci olurlar.
• Kişi işinden belli olur, hayvan dişinden: Bir kimseyi tanıyabilmek için nasıl bir işte çalıştığına ve işini ne şekilde yaptığına bakmak gerekir. Bir hayvanın gücü ve sağlığı da dişlerinin sağlamlığından, dolayısıyla beslenmesinden belli olur.
• Nazar insanı mezara, hayvanı kazana sokar: Her insanın çevresinde kıskanç ve kötü niyetli birileri mutlaka bulunur. Böyle kimselerin nazarı insana her türlü uğursuzluk getirebilir.
• Saman hayvana, zaman insana yakışır: Hayvanlar için saman ne kadar gerekli ve uygun ise, insanlar için de zamanı doğru ve etkin kullanmak o kadar önemlidir. Bu atasözü, zamanın değerini bilmeyi ve hayatımızı planlı, düzenli bir şekilde yönetmeyi öğütler.
• Zayıf hayvan inatçı, aç insan kavgacı olur: Zor durumda olan kişilerin veya varlıkların daha fazla direniş gösterdiğini ve mücadeleci olduklarını ifade eder.