Ulu nedir, ne demektir? Ulu ile ilgili atasözleri ve anlamları

1. Erdemleri bakımından çok büyük, çok üstün niteliklere sahip, yüce: Soylu Oğuz beyleri başlarını göğe kaldırıp ellerini açtılar ve onun için Allah'a dua ettiler, "Ulu Tanrı sana bir oğul versin." dediler (Y. Kartallıoğlu). Ne sal iledir, ne mal iledir; beyim ululuk kemal iledir.
2. Bu sıfat, nitelikleri yüksek olmakla birlikte madde bakımından büyük olan kimi şeyler içinde kullanılır: Ulu cami. Ulu dağlar. Ulu bir ağaç.
3. Saygı duyulan, sözü dinlenen, bir toplumun maddi ve manevi büyüğü: Ama sırası düştükçe Allah ve Peygamber için ve din uluları hakkında candan övgülere yer veriliyordu. (A. Kabaklı)

Ulu ile ilgili birleşik kelimeler

• 

  Bursa Ulu Cami

  Ulu cami: Bir Türk şehrinin Cuma namazı kılınan, yapıldığı dönemdeki en büyük camisine verilen ad (Fethedilen yerlerdeki ilk yapılan büyük camilere de ulu cami denmiştir): Türk şehirlerinde cemaatin toplandığı, ana ibadet yeri niteliğinde olan büyük camilere "Ulu Camii" ya da "Cami-i Kebir", Osmanlı Dönemi'nde sultanlar tarafından yaptırılan büyük camilere ise "Selâtin Camii" denir. (A. Demircan)
• Ulu orta:
  1. Açıktan açığa, herkesin içinde aleni bir biçimde: Böylesine edepsizce ve ulu orta, apaçık küfür edebiliyorlardı? Belli ki şımarık çocuklardı. Şaşırıp kaldım. (H. F. Beşik)
  2. Bir işin aslını bilmeden, düşünüp tartmadan, çekinmeden, yapacağı etkileri göz önüne almadan (söylemek, konuşmak vb.): Bu konu açıklık ve kesinlik kazanmadan ulu orta yapılacak suçlamalar, suçlama sahiplerini tarih önünde ciddi bir sorumlulukla karşı karşıya bırakacaktır. (İlgili cümle kaynağı: A. B. Karataş)

Ulu ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "ulu" kelimesi geçen atasözleri, deyimler ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Ulu ağacın gölgesi uzağa düşer: Önemli mevki sahibi kimseleri bulundukları çevreden daha uzak yerlerden bile tanıyanlar çıkar.
• Ulu ağacın gürültüsü dal ile, mutlu evin yakışığı döl ile*: Bir ağacın dal budak salarak gürleşmesi gibi bir ailenin mutluluğu da yetiştirdiği çocuklarla pekişir, gürleşir.
• Ulu beylerin kağnısı tavşan avlar: Büyüklerin ya da güçlü kimselerin küçük işlerden bile büyük kazanç sağlayabildiğini ifade eder. Güçlü olanın elindeki imkânlar, en sıradan fırsatları bile kâra dönüştürmesine yardımcı olur.
• Ulu dağ başında, ulu ağaç dibinde: Herkesçe istenilen yüksek bir mevkiyi anlatır (?).
• Ulu dağın yeli, eksik olmaz seli:
  1. Büyük ve güçlü görünen şeylerin bile kendine özgü dertleri ve tehlikeleri olacağını anlatır.
  2. Büyük insanların daima düşmanı ve derdi olacağını anlatır. Önemli kişilerde sorunlar da eksik olmaz.
• Ulu kimsenin adı başarılarıyla duyulur: Değerli ve büyük insanların isimlerinin yaptıkları güzel işler sayesinde saygıyla anılacağını anlatır. İtibar ve ün, gerçek başarılarla ortaya çıkar.
• Ulu kuşun nasibi ayağına gelir: Kısmeti büyük olan kişinin rızkının ve şansının kendiliğinden onu bulacağını anlatır. Sabırlı ve güçlü olana ihtiyaç duyduğu nimet uzak kalmaz. Açgözlü olmayan insan hedefe kolay varır.
• Ulu sözü dinlemeyen uluyakalır* (Uluyu dinlemeyen ulur): Kendisinden büyük kişilerin yol gösterici, uyarıcı öğütlerini dinlemeyenler, çok büyük bir pişmanlık içine düşerler.
• Ulu sözü dinleyen yüce dağlar aşmış: Akıllı ve bilgili kişilerin derin ve önemli sözleri dinleyip değerlendirdiklerinde büyük engelleri aşabileceklerini ifade eder. Yani, bilgeliği ve derin sözleri dinleyenler, zorlukları kolayca geçebilir ve yüksek hedeflere ulaşabilir.
• Ulu sözü yerde kalmaz: Atasözleri boş yere söylenmemiştir.
• Ulular sözü yere düşmez dünya durdukça: Atalarımızın söylediği sözler, mutlaka denenmiş ve yaşanmış olduğundan saygı duyulmalıdır.
• Ulular köprü olsa basıp geçme*: Saygı duyulan kimseler toplumda gereken yerlerinde bulunmasalar, hatta birçoklarınca çiğnenseler bile, sen onlara olan saygını azaltma.
• Uluların gönlü mum gibi gerek: Büyük ve saygıdeğer insanların merhametli, yumuşak kalpli ve herkese eşit derecede şefkatli olmaları gerektiğini ifade eder. Özellikle liderlerin veya önemli kişilerin, tıpkı bir mumun etrafına ışık saçması gibi, çevrelerindeki insanlara aydınlık ve sıcaklık yaymaları gerektiğini anlatır.
• Uluların sözü Kur'an'a girmez illa yanında yürür: Ataların sözleri Kur'an ve Hadislerden sonra en değerli sözlerdir.
• Ulularla urgan çekişme*: Senden daha güçlü ve bilgili olanlarla iyi geçin, zıtlaşma yenilirsin.
• Eskinin biti ulunun sözü yakar: Görmüş geçirmiş, deneyimli ve yaşlı insanların söz ve davranışlarının daha acı ve etkili olacağını ifade eder.