Yürek nedir ne demektir? İlgili deyimler ve anlamları

Yürek

1. (anatomi) Kalp.
2. (mecazi) Yüreklilik, cesaret: Bu işi yapmaya yürek ister.
3. Kimi deyimlerde "hiçbir gizli düşüncenin karışmamış olduğu duygu" anlamını verir: Yürekten kopmak. Candan yürekten.
4. (halk dilinde) Mide, karın, iç: Yüreği bulanmak. Yüreği daralmak.
5. (mecazi) Gönül: Belki insan yüreğini kökünden söküp atan ayrılıklar da vardır. (H. E. Adıvar)

• Yürekli: Tehlikeyi korkusuz karşılayan, koçak: Yürekli bir arkadaş. Yürekli tek bir adam bize yeter...

İlgili deyimler ve anlamları

İçinde "yürek" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları:

• Yürek acısı: Derin üzüntü: Bir yürek acısı var, aşktan doğan bir tatlı yürek acısı... (F. Bozkurt)
• Yürek çarpıntısı: (deyiminin anlamı) Merak, kaygı, korku gibi duygular yüzünden uğranılan iç tedirginliği: Eski bir yürek çarpıntısı kalp sızısı / Yıkık dökük bir sevdanın kalıntısı (F. Uludağ)
• Yürek karası: İşlenen bir günahtan sonra duyulan sürekli ve üzücü pişmanlık.
• (Bir kimsede) Yürek Selanik: (şaka) Çok korkak, ödlek: Cesur sanmayın beni, bende yürek selânik / İnsan üç buçuk atar yüreği olsa çelik (A. Nesin)
• Yürek yarası: Büyük keder: Bıçak yarası geçer de yürek yarası geçmez derler ya. (M. Karaburç)
• Yüreği ağzına gelmek: Birdenbire çok korkmak: Hz. Ömer kendisine öfkelenmeye, bu yüzden göğsü körük gibi kabarıp inmeye başlayınca Zeyd'in yüreği ağzına geldi. (M. Y. Kandemir)
• Yüreği bayılmak: Karnı çok acıkmak.
• Yüreği (içi) cız etmek (cızlamak): Aniden duyduğu kötü bir haber üzerine birine, bir şeye çok acımak, içi sızlamak: Sonra gözlerini daha yükseklere, bir zamanlar ay yıldızlı kırmızı bayrağın dalgalandığı yere doğru yükseltti. Göremeyince yüreği cız etti. (Y. Bahadıroğlu)
• Yüreği çarpmak: Merak, kaygı, korku gibi duygular yüzünden içi tedirgin olmak.
• Yüreği dağlanmak: Büyük acı, üzüntü duymak: Ona bir çift ayakkabı alamadığı için yüreği dağlandı, gözleri doldu.
• Yüreği dar: İçi çabuk sıkılan.
• Yüreği dayanmamak: Acısına katlanamamak, katlanılmaz acı duymak: Yüreği dayanmadı. Gözlerinden birer inci tanesi gibi iki damla yaş, yanaklarının üstüne düştü. (H. Adıgüzel)
• Yüreği delik: Dertli olan kimse.
• Yüreği dolu:
  1. Uzun zamandan beri hınç biriktirmiş.
  2. Gönlünde bir sevdiği olan: Bakmış kızın zaten yüreği dolu, o gece yemin etmiş. "Herkes karım bilse de dünya ahiret bacımsın..." (S. Ünlü)
  3. Gönlünde İlahi sevgi bulunan: Kesesi dolu olanlar değil yüreği dolu olanlardır gerçekte zengin olanlar... (N. Cumalı) Yüreği dolu olanın görüntüsü veli olur, görüntüsü deli olanın da zaten yüreği yansımıştır dışına. (M. Karaburç)
• Yüreği ezilmek: Birdenbire açlık duymak.
• Yüreği ferahlamak: Kaygıdan kurtulur olmak.
• Yüreği geniş: Hiçbir şeyi kendine tasa etmeyen.
• Yüreği götürmemek (kaldırmamak): Acımak, üzülmek: Yüreği kaldırmadı. Bitkin, yerine oturdu, yıkılır gibi... (E. Atasü)
• Yüreği hop etmek (hoplamak): Yanılarak ansızın bir korku ya da heyecana uğramak.
• Yüreği kabarmak:
  1. İçi sıkılmak: Yüreği kabardı aniden, sonra, gözlerinden taştı. (A. Ö. Çağlar)
  2. Heyecanlanmak, çok duygulanmak: Yüreği kabardı, gözleri doldu. Telgrafı sevinçle bir kere daha okudu. (A. E. Kavaklı)
  3. Midesi bulanmak.
• Yüreği kalkmak: Heyecanlanmak.
• Yüreği kararmak: İçine karamsarlık çökmek.
• Yüreği katı: Acınacak durumlar karşısında duygusuz kalabilen, katı yürekli: Nerede bir zalim hüküm sürer, etrafına bir sürü dalkavuk tüner; öyle ya, yüreği katı olanın yanına merhametsiz gerek. (H. Yolcu)
• Yüreği katılmak: Ağlamaktan ya da soğuktan nefesi tutulmak.
• Yüreği oynamak: Ansızın heyecanlanmak ya da korkmak.
• Yüreği parçalanmak: Birinin üzücü durumuna çok acımak.
• Yüreği parça parça olmak: Pek çok acımak: Öyle kanlı yaşlar döktü ki, öyle feryâd etti ki, herkesin yüreği parça parça oldu. (E. Sarı)
• Yüreği pek:
  1. Yüreği katı.
  2. Yürekli, cesur: Bu savaşı yüreği pek olan kazanacaktı.
• Yüreği rahat: Hiçbir üzüntüsü, derdi, kaygısı olmayan (kimse).
• Yüreği rahatlamak: → İçi rahat etmek.
• Yüreği serinlemek: Üzüntüsü bir dereceye kadar azalmak.
• Yüreği sıkılmak: İçi sıkılmak.
• Yüreği sızlamak: Çok acımak.
• Yüreği soğumak: Düşmanın bir felakete uğraması dolayısıyla ya da ondan öç alarak içi ferahlamak.
• Yüreği şişmek: Uzun uzun acı şeyler dinlemekten ya da sürekli ve sıkıcı bir durumdan üzülmek.
• Yüreği tükenmek (yürek tüketmek): Bir şeyi anlatmak için çok yorulmak.
• Yüreği yağ bağlamak: İstenilen bir şeyin olmasından ferahlık duymak.

• 

  Yüreği yanmak

  Yüreği yanmak:
  1. Pek çok acımak, üzülmek, içi yanmak: Cevap beklediği ihtiyar adamın da yüreği yanıyordu evlat acısıyla. (Ş. Madan)
  2. Felakete uğrayıp büyük bir acı duymak: Metin'in içi fokur fokurdu, yüreği yanıyordu, dualar mırıldandı: - Allah sana hayır, huzur ve iyilikler versin, kötülerle karşılaştırmasın! Etrafa baktı. Tankları görünce öfkesi büyüdü. (A. E. Kavaklı 15 Temmuz...)
• Yüreği yaralı: Felakete veya üzüntülü bir duruma uğramış olmak.
• Yüreği yufka: Acıklı durumlara hiç dayanamayan, yufka yürekli: Ana yüreği yufka olur. Ailede üzüntü olduğunda en fazla o kederlenir; ağlandığında en fazla gözyaşı onun payına düşer. (İ. Sarı)
• Yüreğinden kan gitmek: Derin bir acı içinde olmak.
• Yüreğine dert olmak: Başkasının herhangi bir davranışı ya da kendisinin başkasına bir davranışı, sonradan kendisi için sürekli bir üzüntü kaynağı olmak: Olmaz, dedi ama, yüreğine de dert oldu. (İlgili cümle kaynağı: Y. Kemal)
• Yüreğine inmek:
  1. Ansızın ölmek: Tasasından çok yaşamadı zavallı, yüreğine indi.
  2. Aşırı derecede üzülmek: Kadının yüreğine indi. Ne yapacağını şaşırdı. (A. Refik)
• (Birinin) Yüreğine işlemek: Onda çok derin acı uyandırmak: Bu türkü, türkü olmaktan çıkar, keskin bir bilinç hançeri gibi yüreklere işler. (A. Binyazar)
• Yüreğine kar yağmak: Kıskançlık duyarak üzülmek.
• Yüreğine od (ateş) düşmek:
  1. Duyulan acı nedeniyle yüreği yanmak: Onun bu sözü üzerine halkın yüreğine od düştü. (Atsız)
  2. Şiddetli arzu ile yanmak: Oğuz Kağan onu görünce usu (aklı) gitti, yüreğine od düştü. Onu sevdi, aldı. (İ. Sarı)
• Yüreğine oturmak: Aşırı ölçüde üzülmek.
• Yüreğine su serpilmek: Bir kimse, kaygı nedeninin ortadan kalkması ya da yeniden umut verecek bir haber alması üzerine ferahlamak: Yaşlı kadının yüreğine su serpildi birden. "Sahi mi diyon, oğlum?" Gözleri bu sefer mutluluktan dolmuştu. (Ö. Tüm)
• Yüreğini dağlamak: (Birine) Büyük acı, üzüntü vermek: Peygamber'in bildirdiği şu ayet, Peygamberi canından çok seven Ebû Bekir'in yüreğini dağladı: "İşte bugün, sizin için dininizi kemâle erdirdim; üzerinizdeki nimetimi tamamladım..." (B. N. Güler)
• Yüreğini pek tutmak: Kendini korkuya kaptırmamak.
• (Birinin) Yüreğini tüketmek: Bir şeyi anlayıncaya kadar anlatanı çok yormak ya da anlatan dinleyeni çok yormak: Adeti bu, yaşadığı bir olayı derli toplu anlatamaz; ayrıntılara dağılır, en sonra söylenmesi gerekeni en başta söyler; dinleyenin yüreğini tüketir. (A. İlhan)
• (Kendi) Yüreğini tüketmek: Bir şeyi anlatmaya çalışarak yorulmak.
• Yüreğinin yağı erimek: Çok üzülmek.
• Yürekler (içler) acısı: Çok üzülmek.
• Yürekten: Temiz duygularla ya da sevgiyle: Sevdiğiniz birisine en son ne zaman yürekten bir söz fısıldadınız?