Göz ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "göz" kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları:

Gözler

• Göz açamamak: Yoğun ve sıkı işleri yüzünden başka bir işle ilgilenmeye vakit ve fırsat bulamamak.
• Göz açıp kapayıncaya kadar: (deyiminin anlamı) Pek kısa bir zamanda.
• Göz açtırmamak: (Başka bir iş yapmasına) Vakit ve fırsat vermemek.
• Göz alabildiğine: Gözün görebileceği en uzak yerlere kadar.
• Göz alıcı: Güzelliği hemen dikkati çeken, alımlı.
• Göz almak: Göz kamaştırmak.
• Göz aşinalığı: Karşılaşılan bir kimseyi önceden kısa bir süre görmüş olmaktan doğan tanıma.
• Göz atmak: Kısaca bakıvermek.
• Göz aydına gitmek: Sevinçli durumdaki bir kimseye "gözün aydın" demeye gitmek.
• Göz banyosu: Güzel kimselere hoşlanarak bakmak, etkisinde kalınan güzellikten, seyrederek zevk almak.
• Göz boyamak: Nitelikçe kötü bir şeyi, iyi gibi göstermek, böylece karşısındakini aldatmak; bir şey, olduğundan farklı görünmek.
• Göz (nazar) değmek: Uğursuzluğuna, kötülüğü dokunacağına inanılan birinin kıskançlık ya da hayranlıkla bakması sonucu kötü bir duruma düşmek.
• Göz dikmek: Bir şeyi ele geçirmek isteğine kapılmak.
• Göz doldurmak: Görünüşüyle umulduğundan çok etkilemek.
• Göz doyurmak: (Bir şey) Görünüşüyle etkili olmak, seyredenlere zevk vermek.
• Göz etmek: Başkalarının gizlediği isteklerini birine göz kırparak ya da gözlerini oynatarak anlatmak.
• Göz gezdirmek:
  1. Yazılmış bir şeyi kendini vermeden okumak.
  2. Birçok şeye dikkatsiz bakıp geçmek.
• Göz göre (göz göre göre):
  1. Herkesin gözü önünde.
  2. Apaçık, utanmadan, çekinmeden.
• Göz göz: Üzerinde birçok göz (delik) bulunan.
• Göz göze gelmek: Bakışları karşılaşmak.
• Göz gözü görmemek: Sis, duman, toz gibi engellerden ortalık görülememek.
• Göz hakkı: Görülüp de imrenilebilecek ufak tefek şeylerden, görenlere verilen pay.
• Göz hapsine almak: Bakışlarını üzerinden ayırmamak, hiçbir davranışını gözden kaçırmamak.
• Göz kamaştırmak:
  1. (Kuvvetli ışık ya da parlaklık) Kısa bir zaman için görüşü bulandırmak.
  2. Hayran etmek, görenleri hayran bırakmak.
• Göz kararı: Ölçülerek ya da tartılarak kullanılan veya satılan şeylerin ölçülmeden ve tartılmadan göz ile oranlaması.
• Göz kesilmek: Bütün dikkatiyle bakmak.
• Göz kırpmadan: Acımadan, merhamet etmeden, hiç çekinmeden, duraksamadan.
• Göz kırpmak: Birine amacını işaretle anlatmak için bir gözünü bir an için kapayıp açmak.
• Göz koymak: Bir şeyi ele geçirme isteği gütmek.
• Göz kulak olmak: Bir şeyin korunmasında dikkatli olmak.
• Göz kuyruğuyla bakmak: → Göz ucuyla bakmak.
• Göz nuru:
  1. Görme yeteneği.
  2. Göz emeği.
• Göz nuru dökmek: İnce, değerli bir şey oluşturmak için göz emeği harcamak.
• Göz önüne getirmek: Tasarımlamak, hesaplamak.
• Göz süzmek: Göz kapaklarını birbirine yaklaştırarak, baygın baygın bakmak.
• Göz ucuyla bakmak: Başını çevirmeden, gözlerini yana çevirerek bakmak.
• Göz yıldırmak: Güç yitirecek etki yapmak, moral bozmak.
• Göz yummak: Kusurları görmezliğe gelmek.
• Göz yummamak:
  1. Kusurları görmezliğe gelmemek!
  2. Hiç uyumamak.
• Gözden çıkarmak: Yokluğuna katlanmak, elden gitmesine razı olmak.
• Gözden düşmek: Daha önce kendisine değer vermiş kimselerin sevgi ve güvenini yitirmek.
• Gözden geçirmek: Bir şeyin ne olduğunu, nasıl olduğunu anlamak için her yanına bakmak, incelemek, muayene etmek, denetlemek.
• Gözden kaçmak: (İncelenmiş veya gözlemlenmiş olmasına rağmen) Görülmemiş, farkına varılmamış olmak.
• Gözden kaybolmak: Ortadan çekilmek ya da görülmez olmak.
• Gözden sürmeyi çalmak: Çalamayacağı bir şey bulunmayacak denli becerikli hırsız olmak, kimseye sezdirmeyerek, çok becerikli biçimde hırsızlık yapmak.
• Gözden uzaklaşmak: Ayrılıp başka yere gitmek, görülmez olmak.
• Göze almak: Gelebilecek her türlü zararı ve tehlikeyi önceden kabul etmek.
• Göze batmak:
  1. Bakanları tedirgin edecek gibi aykırı, uygunsuz ya da yakışıksız görünmek.
  2. Çekememezliğe yol açmak.
• Göze çarpmak: Başka şeyler arasında kolayca görülebilmek.
• Göze diken olmak: Başkalarını rahatsız eden bir insan durumuna gelmek.
• Göze gelmek: Kendisine göz değmek, nazar değmek.
• Göze girmek: İlgi, sevgi, güven ve önem kazanmak, beğenilmek.
• Göze görünmek:
  1. Görünür duruma gelmek, var olduğu belli olmak.
  2. Var olmadığı halde varmış gibi görünmek.
• Göze görünmemek:
  1. Ortaya çıkmamak, ortalıkta dolaşmamak, ortada görünmemek.
  2. Kendisi var olduğu halde göz onu görememek, önemi olmamak.
• Göze göz, dişe diş: Misilleme, aynıyla acısını çıkarma, kısasa kısas.
• Gözle yemek, gözüyle yemek, gözleriyle yemek:
  1. Bir şeye pek istekle ve dik dik bakmak.
  2. Göz değdirmek, uğursuzluk getiren bakışlarla bir kimsenin kötü duruma düşmesine neden olmak.
• Gözleri bayılmak: Uyku, arzu gibi herhangi bir hal gözlerine vurmak, gözlerinden belli olmak.
• Gözleri çakmak çakmak olmak: Ateşli hastalıktan ya da öfkeden gözleri kızarmış ve parlamış olmak.
• Gözleri çekik: Yarı kapanmış göz gibi göz kapaklarının arası dar olan.
• Gözleri çukura gitmek (kaçmak): Her hangi bir hastalık yüzünden gözleri çökmüş gibi görünmek.
• Gözleri dolmak (dolu dolu olmak): Ağlayacak kadar duygulanmak.
• Gözleri dönmek:
  1. Can çekişirken gözlerinin karası kapak altına kaçmak.
  2. Öfkesinden ne yaptığını bilmemek.
• Gözleri evinden oynamak (fırlamak): Gözlerini gereğinden çok açıp öfkesi ve telaşı gözlerinden belli olmak.
• Gözleri fal taşı gibi açılmak: Hayretten gözleri fırlamak.
• Gözleri kan çanağına dönmek: Uykusuzluk, ağlama, çok içki içme gibi nedenlerle gözleri çok kızarmak.
• Gözleri kapanmak:
  1. Ölmek.
  2. Çok uykusu gelmek.
• Gözleri kararmak:
  1. Gözleri baş dönmesinden, açlıktan, aşırı yorgunluktan iyi göremez olmak.
  2. Bayılacak gibi olmak.
• Gözleri kıvılcım saçmak: Çok öfkelenmek, gözleri çakmak çakmak olmak.
• Gözleri parlamak: Gözünde sevinç ve istek belirtileri görülmek.
• Gözleri sulanmak: Gözlerine yaş gelmek.
• Gözleri süzülmek: Göz kapakları hafif kapanmaya başlamak.
• Gözleri velfecri okumak: Gözlerinden kurnaz, şeytanca bir zeka belli olmak.
• Gözleri yollarda kalmak: Sevilen bir kimseyi ya da geciken bir haberi, mektubu özlemle beklemek.
• Gözlerinde şimşek çakmak: Birden çok kızmak, ansızın pek öfkelenmek.
• Gözlerine inanamamak: Hiç umulmayan, hatıra hiç gelmeyen bir şeyin görülmesi karşısında şaşırmak.
• Gözlerine uyku girmemek (gözü, gözleri uyku tutmamak): Hiç uyuyamamak.
• Gözlerini açmak: Uyanmak.
• Gözlerini belertmek: Gözlerini açıp dik dik bakmak.
• (Birine) Gözlerini devirmek: Öfkeyle bakmak.
• (Bir yere) Gözlerini dikmek: Dikkatle bakmak.
• Gözlerini (gözünü) kaçırmak: Biriyle göz göze gelmemek için gözlerini başka tarafa çevirivermek.
• Gözlerini kapamamak: Uyumamak.
• Gözlerinin içi gülmek: Çok sevindiği gözlerinden belli olmak.
• Gözlerinin içine kadar kızarmak: Utancından yüzü çok kızarmak.
• Gözü aç: Kanmak, doymak bilmez, aç gözlü.
• Gözü açık: Uyanık ve becerikli.
• Gözü açık gitmek: Dilediğine eremeden, istediğini yapamadan ölmek.
• Gözü açılmak: İyiyi kötüyü ya da işine gelenle gelmeyeni ayırt eder duruma gelmek.
• Gözü akmak: Yaralanma ya da hastalık nedeniyle kör olmak.
• Gözü almamak: Beğenmemek, görünüşü kendisine güven vermemek, (kendine) güvenememek.
• Gözü arkada (ardında) kalmak: Arkada bırakılan bir şeye merak ya da ilgiyle bağlı kalmak.
• Gözü bağlı:
  1. Aymaz, gafil.
  2. Sorup soruşturmaksızın, bakıp anlamadan.
• Gözü bulanmak: Bulanık görmeye başlamak.
• Gözü büyükte olmak: Büyük emeller beslemek, gözü yüksekte olmak.
• Gözü çıkasıca: İlenme olarak söylenen bir söz.
• Gözü dalmak: Gözünü bir noktaya dikip dalgın bakmak.
• Gözü dışarıda: Eşiyle yetinmeyip karşı cinsten başka kimselerle ilişki kurmak hevesinde olan.
• Gözü doymak: Çok istenen bir şeyi çokça elde ettikten sonra artık daha çoğunu istememek.
• Gözü dönesi: Geberesi.
• Gözü dönmek: Azgın bir isteğin ya da öfkenin etkisi altında ne yaptığını bilmez bir duruma gelmek.
• Gözü dumanlanmak: Öfkeden gözü hiçbir şey görmez duruma gelmek.
• (Bir şeyi) Gözü gibi sakınmak: O şeye aşırı ilgi ve özen göstermek, önemle bakıp korumak.
• (Bir şeyi) Gözü gibi sevmek: Pek çok sevmek.
• (Bir şeye) Gözü gitmek: Bir şeyi elinde olmayarak, rastgele görmek.
• Gözü gönlü açılmak: Neşelenmek, ferahlamak.
• Gözü gönlü tok: → Gönlü tok.
• Gözü görmemek: Belli bir şeyin dışında başka bir şeyle ilgilenmemek.
• (Birini, bir şeyi) Gözü görmez olmak: Artık ona değer vermemek.
• Gözü hiçbir şey görmemek:
  1. Çok önemsediği bir işe bağlanıp başka hiçbir şeyle ilgilenmemek.
  2. Kızgınlığa kapılıp sonunu düşünmeden en kötü şeyleri yapacak duruma gelmek.
• Gözü ısırmak: Bir kimseyi tanıyor gibi olmak, yüzü yabancı gelmemek.
• Gözü ilişmek: İstemeden görüvermek.
• Gözü kalmak: Bir şeyi beğenip elde etme arzusunu yenememek.
• Gözü kapalı:
  1. Düşünüp taşınmayı gerekli görmeden.
  2. Dünyadan haberi olmayan.
• Gözü kararmak:
  1. Umutsuzluğun, öfkenin ya da azgın isteğin etkisi altında ne yaptığını bilmez duruma gelmek.
  2. Başı dönmek, hafif baygınlık geçirmek.
• Gözü kaymak:
  1. İstemeyerek bakıvermek.
  2. Gözünde hafifçe şaşılık bulunmak, gözü ara sıra hafif şaşılaşmak.
• Gözü keskin: Çok iyi gören.
• (Bir işi) Gözü kesmek: Bir işi yapabilme konusunda kendisinde güç ve yeterlilik bulmak, kendisine güvenmek.
• Gözü kızmak: Zorlu, sert davranışlara girişecek ölçüde öfkelenip ateşlenmek.
• Gözü korkmak: Acı bir denemeden sonra birinden ya da bir şeyden zarar gelebileceği kanısına varıp bir daha denemeyi göze almamak.
• (Bir şeyin) Gözü kör olsun: (teklifsiz konuşmada) Gereksinme duyulan şeyin elde bulunmaması nedeniyle bir iş yürümediği zaman söylenir.
• (Bir şeyde) Gözü olmak (olmamak): Bir şeyi ya da bir kimseyi elde etmek isteği beslemek (beslememek).
• Gözü pek: Korkusuz, atılgan, pek cesur.
• Gözü sönmek: Kör olmak.
• Gözü sulu: (teklifsiz konuşmada) Önemsiz nedenler karşısında bile gözyaşlarını tutamayan.
• (Bir şeye) Gözü takılmak: Dikkati çeken bir şeye ara ara ya da dalarak bakmak, gözünü ondan alamamak.
• Gözü tok: Gözü malda olmayan.
• Gözü toprağa bakmak: Ölmek üzere olmak, bir ayağı çukurda olmak.
• Gözü tutmak: Güvenmek, beğenmek.
• Gözü tutmamak: Güvenmemek, beğenmemek.
• (Bir işi) Gözü yememek: O işi becerebileceğine aklı yatmamak.
• Gözü yılmak: Yürek gücü sarsılmak, korkmak.
• Gözü yolda (yollarda) kalmak: Birisinin gelmesini merak ve istekle beklemek.
• Gözü yüksekte (yükseklerde): Yüksek emeller peşinde olan.
• Gözüm! (Gözümün nuru): Sevgi anlatan bir seslenme sözü.
• Gözüm çıksın (kör olsun): Bir şeyin doğruluğuna inandırmak için kullanılan ant içme sözü.
• (Birini) Gözüm görmesin: Bana hiç görünmesin, yüzünü görmek istemem.
• Gözün aydın!: Sevinçli bir olay dolayısıyla kullanılan bir kutlama sözü.
• Gözünde büyümek: Bir şey, birine olduğundan büyük, zor ya da önemli görünmek.
• Gözünde büyütmek: Önemsiz olan bir şeye fazla önem verip ondan korkar duruma gelmek.
• (Bir kimse ya da bir şey birinin) Gözünde (şöyle ya da böyle) olmak: Ona göre öyle sayılmak.
• (Bir şey birinin) Gözünde olmamak: Herhangi bir üzüntü ya da zor durum dolayısıyla o şeye değer verecek, ilgi duyacak durumda bulunmamak.
• Gözünde tütmek: Çok özlemek, göreceği gelmek.
• Gözünden kaçırmamak: Dikkatle izlemek.
• Gözünden uyku akmak: Çok uykulu olmak.
• Gözüne bakmak: → Gözünün içine bakmak.
• Gözüne çarpmak: Rastlantıyla görmek.
• Gözüne dizine dursun!: Nankörlük eden kimseye karşı söylenen kötü dilek, beddua sözü.
• (Birinin) Gözüne girmek: Sevgi, güven ve ilgisini kazanmak.
• Gözüne hiçbir şey görünmemek: Kendi derdi dolayısıyla hiçbir şeye değer vermemek, her türlü tehlike karşısında ilgisiz kalmak.
• (Bir şey) Gözüne ilişmek: Bir şeyi rastgele görmek.
• Gözüne kestirmek:
  1. Başarabileceğini ummak.
  2. Beğenisine uygun bulmak.
• Gözüne sokmak: Bir kimsenin göremediği ya da bulamadığı bir şeyi, ona sert bir tavırla göstermek, görmeye mecbur etmek.
• Gözüne uyku girmemek: Uyuyamamak, uykusuz kalmak.
• (Kendi) Gözünü açmak: Uyanık, dikkatli bulunmak.
• (Birinin) Gözünü açmak: Görüşünü değiştiren bilgi edinmesini sağlamak, uyarmak, gerçeğe yöneltmek.
• (Bir yerde) Gözünü açmak: Orada iken aklı ermeye başlamak.
• Gözünü ağartmak: Dik dik bakmak, bakışını sertleştirmek, suratını asmak.
• (Bir şeyden) Gözünü ayırmak: Bir şeye bakmaktayken gözünü başka tarafa çevirmek.
• (Birinin) Gözünü bağlamak: Akıl ve duygularını yanıltmak, doğruyu göremez duruma getirmek.
• (Bir şeyin) Gözünü çıkarmak: (teklifsiz konuşmada)
  1. İyisi dururken kötüsünü seçmek.
  2. Bir işi çok kötü bir biçimde yapmak.
• Gözünü daldan budaktan (çöpten) esirgememek (sakınmamak): Olur olmaz tehlikelere aldırmamak, tehlikelerden korkmamak.
• Gözünü dikmek: Gözünü ayırmadan bir yere bakıp durmak.
• Gözünü doyurmak: Bol bol vermek.
• Gözünü dört açmak: Çok dikkatli ve uyanık bulunmak.
• Gözünü gözüne dikmek: Birinin gözüne sürekli olarak bakmak.
• Gözünü kırpmamak: Hiç uyuyamamak.
• Gözünü kan bürümek: Adam öldürecek ölçüde öfkelenmek.
• (Birinin) Gözünü korkutmak: Yıldırmak.
• Gözünü sevdiğim: Sevgi anlatmak için kullanılır.
• Gözünü seveyim: (teklifsiz konuşmada) Rica, sevgi ya da hafifçe kınama sözü olarak kullanılır.
• Gözünü toprak doyursun: Kendisinde olan ya da kendisine verilen şey ne kadar çok olursa olsun, bunu az bulan aç gözlü kimseler için ilenme olarak söylenir.
• Gözünü yummak: Ölmek.
• (Bir şeye) Gözünü yummak: Görmezlikten gelmek.
• Gözünün bebeği gibi sevmek: Pek çok sevmek.
• Gözünün çapağını silmeden: Sabahleyin uyanır uyanmaz.
• Gözünün içine baka baka: Cesaret ve soğukkanlılıkla.
• (Birinin) Gözünün içine bakmak:
  1. Bir kimsenin üstüne titremek.
  2. Buyruğunu yerine getirmeye hazır bulunmak.
  3. Bir arzusunun yapılması için gözleriyle birine yalvarır durum almak.
• Gözünün kuyruğuyla (ucuyla) bakmak: Belli etmemeye çalışarak yandan bakmak.
• Gözünün önünden gitmemek: Hep görür gibi olmak, bir türlü unutamamak.
• (Birine) Gözünün üstünde kaşın var dememek: Birinin her davranışını hoş görmek, alınmasına yol açacak hiçbir şey söylememek.
• (Birinin) Gözünün yaşına bakmamak: (deyiminin anlamı) Hiç acımamak, sızlanmasına aldırış etmemek.
• (Bir şeye) ... gözüyle bakmak: (Bir şeye) ... gibi bakmak: Sorunlara çözülemez gözüyle bakmak, baştan teslim olmak anlamına gelir.
• Gözüyle görmek: Görmüş olduğunu kesinlikle, inandırıcı olarak belirtmek.

Bakınız: Göz İle İlgili Atasözleri